เมนู

โส น ชานาติ อุโปสถํ วาติอาทีสุ จาตุทฺทสิกปนฺนรสิกเภเทน ทุวิธํ, สงฺฆอุโปสถาทิเภเทน นววิธญฺจ อุโปสถํ น ชานาติ, จตุพฺพิธํ อุโปสถกมฺมํ น ชานาติ, ทุวิธํ ปาติโมกฺขํ น ชานาติ, นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติฯ โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโลติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ทหรสฺสาปิ พฺยตฺตสฺส ปาติโมกฺโข อนุญฺญาโตฯ อถ โข เอตฺถ อยมธิปฺปาโยฯ สเจ เถรสฺส ปญฺจ วา จตฺตาโร วา ตโย วา ปาติโมกฺขุทฺเทสา นาคจฺฉนฺติ; ทฺเว ปน อขณฺฑา สุวิสทา วาจุคฺคตา โหนฺติ, เถรายตฺโตว ปาติโมกฺขาฯ สเจ ปน เอตฺตกมฺปิ วิสทํ กาตุํ น สกฺโกติ, พฺยตฺตสฺส ภิกฺขุโน อายตฺโต โหติฯ

สามนฺตา อาวาสาติ สามนฺตํ อาวาสํฯ สชฺชุกนฺติ ตทเหว อาคมนตฺถายฯ นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ เอตฺถ โย สกฺโกติ อุคฺคเหตุํ, เอวรูโป อาณาเปตพฺโพ, น พาโลฯ

ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถา

[156] กติมี ภนฺเตติ เอตฺถ กตีนํ ปูรณีติ กติมีฯ กาลวโตติ กาลสฺเสว; ปเควาติ อตฺโถฯ

[158] ยํ กาลํ สรตีติ เอตฺถ สายมฺปิ ‘‘อชฺชุโปสโถ สมนฺนาหรถา’’ติ อาโรเจตุํ วฏฺฏติฯ

[159] เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ เอตฺถาปิ กิญฺจิ กมฺมํ กโรนฺโต วา สทากาลเมว เอโก วา ภารนิตฺถรณโก วา สรภาณกธมฺมกถิกาทีสุ อญฺญตโร วา น อุโปสถาคารสมฺมชฺชนตฺถํ อาณาเปตพฺโพ, อวเสสา ปน วาเรน อาณาเปตพฺพาฯ สเจ อาณตฺโต สมฺมุญฺชนิํ ตาวกาลิกมฺปิ น ลภติ, สาขาภงฺคํ กปฺปิยํ กาเรตฺวา สมฺมชฺชิตพฺพํ, ตมฺปิ อลภนฺตสฺส ลทฺธกปฺปิยํ โหติฯ

[160] อาสนปญฺญาปนาณตฺติยมฺปิ วุตฺตนเยเนว อาณาเปตพฺโพฯ อาณตฺเตน จ สเจ อุโปสถาคาเร อาสนานิ นตฺถิ, สงฺฆิกาวาสโตปิ อาหริตฺวา ปญฺญเปตฺวา ปุน อาหริตพฺพานิฯ

อาสเนสุ อสติ กฏสารเกปิ ตฏฺฏิกาโยปิ ปญฺญเปตุํ วฏฺฏติ, ตฏฺฏิกาสุปิ อสติ สาขาภงฺคานิ กปฺปิยํ กาเรตฺวา ปญฺญเปตพฺพานิ, กปฺปิยการกํ อลภนฺตสฺส ลทฺธกปฺปิยํ โหติฯ

[161] ปทีปกรเณปิ วุตฺตนเยเนว อาณาเปตพฺโพฯ อาณาเปนฺเตน จ ‘‘อมุกสฺมิํ นาม โอกาเส เตลํ วา วฏฺฏิ วา กปลฺลิกา วา อตฺถิ, ตํ คเหตฺวา กโรหี’’ติ วตฺตพฺโพฯ สเจ เตลาทีนิ นตฺถิ, ปริเยสิตพฺพานิ, ปริเยสิตฺวา อลภนฺตสฺส ลทฺธกปฺปิยํ โหติฯ อปิจ กปาเล อคฺคิปิ ชาเลตพฺโพฯ

ทิสํคมิกาทิวตฺถุกถา

[163] สงฺคเหตพฺโพติ ‘‘สาธุ ภนฺเต อาคตาตฺถ, อิธ ภิกฺขา สุลภา สูปพฺยญฺชนํ อตฺถิ, วสถ อนุกฺกณฺฐมานา’’ติ เอวํ ปิยวจเนน สงฺคเหตพฺโพฯ ปุนปฺปุนํ ตถากรณวเสน อนุคฺคเหตพฺโพฯ ‘‘อาม วสิสฺสามี’’ติ ปฏิวจนทาปเนน อุปลาเปตพฺโพฯ อถ วา จตูหิ ปจฺจเยหิ สงฺคเหตพฺโพ เจว อนุคฺคเหตพฺโพ จฯ ปิยวจเนน อุปลาเปตพฺโพ, กณฺณสุขํ อาลปิตพฺโพติ อตฺโถฯ จุณฺณาทีหิ อุปฏฺฐาเปตพฺโพฯ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สเจ สกโลปิ สงฺโฆ น กโรติ, สพฺเพสํ ทุกฺกฏํฯ อิธ เนว เถรา น ทหรา มุจฺจนฺติ, สพฺเพหิ วาเรน อุปฏฺฐาเปตพฺโพฯ อตฺตโน วาเร อนุปฏฺฐหนฺตสฺส อาปตฺติฯ เตน ปน มหาเถรานํ ปริเวณสมฺมชฺชนทนฺตกฏฺฐทานาทีนิ น สาทิตพฺพานิฯ เอวมฺปิ สติ มหาเถเรหิ สายํปาตํ อุปฏฺฐานํ อาคนฺตพฺพํฯ เตน ปน เตสํ อาคมนํ ญตฺวา ปฐมตรํ มหาเถรานํ อุปฏฺฐานํ คนฺตพฺพํฯ สจสฺส สทฺธิํจรา ภิกฺขุอุปฏฺฐากา อตฺถิ, ‘‘มยฺหํ อุปฏฺฐากา อตฺถิ, ตุมฺเห อปฺโปสฺสุกฺกา วิหรถา’’ติ วตฺตพฺพํฯ อถาปิสฺส สทฺธิํจรา นตฺถิ, ตสฺมิํเยว ปน วิหาเร เอโก วา ทฺเว วา วตฺตสมฺปนฺนา วทนฺติ ‘‘มยํ เถรสฺส กตฺตพฺพํ กริสฺสาม, อวเสสา ผาสุ วิหรนฺตู’’ติ สพฺเพสํ อนาปตฺติฯ

โส อาวาโส คนฺตพฺโพติ อุโปสถกรณตฺถาย อนฺวทฺธมาสํ คนฺตพฺโพฯ โส จ โข อุตุวสฺเสเยว, วสฺสาเน ปน ยํ กตฺตพฺพํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘วสฺสํ วสนฺติ พาลา อพฺยตฺตา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ น ภิกฺขเว เตหิ ภิกฺขูหิ ตสฺมิํ อาวาเส วสฺสํ วสิตพฺพนฺติ ปุริมิกาย ปาติโมกฺขุทฺเทสเกน วินา น วสฺสํ อุปคนฺตพฺพํฯ