สเจ สงฺฆตฺเถโร ‘‘ภนฺเต อิเม ปญฺหํ ปุจฺฉนฺตี’’ติ ปุฏฺโฐ ‘‘กเถหี’’ติ วา ภณติ, ตุณฺหี วา โหติ, กเถตุํ วฏฺฏติฯ อนฺตรฆเร อนุโมทนาทีสุปิ เอเสว นโยฯ สเจ สงฺฆตฺเถโร วิหาเร วา อนฺตรฆเร วา ‘‘มํ อนาปุจฺฉิตฺวาปิ กเถยฺยาสี’’ติ อนุชานาติ, ลทฺธกปฺปิยํ โหติ, สพฺพตฺถ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ

สชฺฌายํ กโรนฺเตนาปิ เถโร อาปุจฺฉิตพฺโพเยวฯ เอกํ อาปุจฺฉิตฺวา สชฺฌายนฺตสฺส อปโร อาคจฺฉติ, ปุน อาปุจฺฉนกิจฺจํ นตฺถิฯ สเจ วิสฺสมิสฺสามีติ ฐปิตสฺส อาคจฺฉติ, ปุน อารภนฺเตนาปิ อาปุจฺฉิตพฺพํฯ สงฺฆตฺเถเร อนาคเตเยว อารทฺธํ สชฺฌายนฺตสฺสาปิ เอเสว นโยฯ เอเกน สงฺฆตฺเถเรน ‘‘มํ อนาปุจฺฉาปิ ยถาสุขํ สชฺฌายาหี’’ติ อนุญฺญาเต ยถาสุขํ สชฺฌายิตุํ วฏฺฏติฯ อญฺญสฺมิํ ปน อาคเต ตํ อาปุจฺฉิตฺวาว สชฺฌายิตพฺพํฯ

[151] อตฺตนา วา อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํติ อตฺตนา วา อตฺตา สมฺมนฺนิตพฺโพ; ปุจฺฉนฺเตน ปน ปริสํ โอโลเกตฺวา สเจ อตฺตโน อุปทฺทโว นตฺถิ, วินโย ปุจฺฉิตพฺโพฯ

[153] กเตปิ โอกาเส ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวาติ ‘‘อตฺถิ นุ โข เม อิโต อุปทฺทโว, นตฺถี’’ติ เอวํ อุปปริกฺขิตฺวาฯ ปุรมฺหากนฺติ ปฐมํ อมฺหากํฯ ปฏิกจฺเจวาติ ปฐมตรเมวฯ ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวา โอกาสํ กาตุนฺติ ‘‘ภูตเมว นุ โข อาปตฺติํ วทติ, อภูต’’นฺติ เอวํ อุปปริกฺขิตฺวา โอกาสํ กาตุํ อนุชานามีติ อตฺโถฯ

อธมฺมกมฺมปฏิกฺโกสนาทิกถา

[154] อธมฺมกมฺมํ วุตฺตนยเมวฯ ปฏิกฺโกสิตุนฺติ วาเรตุํฯ ทิฏฺฐิมฺปิ อาวิกาตุนฺติ ‘‘อธมฺมกมฺมํ อิทํ น เม ขมตี’’ติ เอวํ อญฺญสฺส สนฺติเก อตฺตโน ทิฏฺฐิํ ปกาเสตุํฯ จตูหิ ปญฺจหีติอาทิ เตสํ อนุปทฺทวตฺถาย วุตฺตํฯ สญฺจิจฺจ น สาเวนฺตีติ ยถา น สุณนฺติ เอวํ ภณิสฺสามาติ สญฺจิจฺจ สณิกํ อุทฺทิสนฺติฯ

[155] เถราธิกนฺติ เถราธีนํ; เถรายตฺตํ ภวิตุนฺติ อตฺโถฯ ‘‘เถราเธยฺย’’นฺติปิ ปาโฐ, ตสฺมา เถเรน สยํ วา อุทฺทิสิตพฺพํ, อญฺโญ วา อชฺเฌสิตพฺโพฯ อชฺเฌสนวิธานญฺเจตฺถ ธมฺมชฺเฌสเน วุตฺตนยเมวฯ

โส น ชานาติ อุโปสถํ วาติอาทีสุ จาตุทฺทสิกปนฺนรสิกเภเทน ทุวิธํ, สงฺฆอุโปสถาทิเภเทน นววิธญฺจ อุโปสถํ น ชานาติ, จตุพฺพิธํ อุโปสถกมฺมํ น ชานาติ, ทุวิธํ ปาติโมกฺขํ น ชานาติ, นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติฯ โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโลติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ทหรสฺสาปิ พฺยตฺตสฺส ปาติโมกฺโข อนุญฺญาโตฯ อถ โข เอตฺถ อยมธิปฺปาโยฯ สเจ เถรสฺส ปญฺจ วา จตฺตาโร วา ตโย วา ปาติโมกฺขุทฺเทสา นาคจฺฉนฺติ; ทฺเว ปน อขณฺฑา สุวิสทา วาจุคฺคตา โหนฺติ, เถรายตฺโตว ปาติโมกฺขาฯ สเจ ปน เอตฺตกมฺปิ วิสทํ กาตุํ น สกฺโกติ, พฺยตฺตสฺส ภิกฺขุโน อายตฺโต โหติฯ

สามนฺตา อาวาสาติ สามนฺตํ อาวาสํฯ สชฺชุกนฺติ ตทเหว อาคมนตฺถายฯ นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ เอตฺถ โย สกฺโกติ อุคฺคเหตุํ, เอวรูโป อาณาเปตพฺโพ, น พาโลฯ

ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถา

[156] กติมี ภนฺเตติ เอตฺถ กตีนํ ปูรณีติ กติมีฯ กาลวโตติ กาลสฺเสว; ปเควาติ อตฺโถฯ

[158] ยํ กาลํ สรตีติ เอตฺถ สายมฺปิ ‘‘อชฺชุโปสโถ สมนฺนาหรถา’’ติ อาโรเจตุํ วฏฺฏติฯ

[159] เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ เอตฺถาปิ กิญฺจิ กมฺมํ กโรนฺโต วา สทากาลเมว เอโก วา ภารนิตฺถรณโก วา สรภาณกธมฺมกถิกาทีสุ อญฺญตโร วา น อุโปสถาคารสมฺมชฺชนตฺถํ อาณาเปตพฺโพ, อวเสสา ปน วาเรน อาณาเปตพฺพาฯ สเจ อาณตฺโต สมฺมุญฺชนิํ ตาวกาลิกมฺปิ น ลภติ, สาขาภงฺคํ กปฺปิยํ กาเรตฺวา สมฺมชฺชิตพฺพํ, ตมฺปิ อลภนฺตสฺส ลทฺธกปฺปิยํ โหติฯ

[160] อาสนปญฺญาปนาณตฺติยมฺปิ วุตฺตนเยเนว อาณาเปตพฺโพฯ อาณตฺเตน จ สเจ อุโปสถาคาเร อาสนานิ นตฺถิ, สงฺฆิกาวาสโตปิ อาหริตฺวา ปญฺญเปตฺวา ปุน อาหริตพฺพานิฯ