เมนู

[128] อลชฺชิํ นิกฺกฑฺฒติ วาติอาทีสุ ภณฺฑนการกกลหการกเมว สกลสงฺฆารามโต นิกฺกฑฺฒิตุํ ลภติ, โส หิ ปกฺขํ ลภิตฺวา สงฺฆมฺปิ ภินฺเทยฺยฯ อลชฺชีอาทโย ปน อตฺตโน วสนฏฺฐานโตเยว นิกฺกฑฺฒิตพฺพา, สกลสงฺฆารามโต นิกฺกฑฺฒิตุํ น วฏฺฏติฯ อุมฺมตฺตกสฺสาติ สยํ อุมฺมตฺตกสฺส อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

นิกฺกฑฺฒนสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ

8. เวหาสกุฏิสิกฺขาปทวณฺณนา

[129] อฏฺฐมสิกฺขาปเท – อุปริเวหาสกุฏิยาติ อุปริ อจฺฉนฺนตลาย ทฺวิภูมิกกุฏิยา วา ติภูมิกาทิกุฏิยา วาฯ มญฺจํ สหสา อภินิสีทีติ มญฺจํ สหสา อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา นิสีทิฯ ภุมฺมตฺเถ วา เอตํ อุปโยควจนํ; มญฺเจ นิสีทีติ อตฺโถฯ อภีติ อิทํ ปน ปทโสภนตฺถํ อุปสคฺคมตฺตเมวฯ นิปฺปติตฺวาติ นิปติตฺวา นิกฺขมิตฺวา วาฯ ตสฺส หิ อุปริ อาณีปิ น ทินฺนา, ตสฺมา นิกฺขนฺโตฯ วิสฺสรมกาสีติ วิรูปํ อาตุรสฺสรมกาสิฯ

[131] เวหาสกุฏิ นาม มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส อสีสฆฏฺฏาติ ยา ปมาณมชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สพฺพเหฏฺฐิมาหิ ตุลาหิ สีสํ น ฆฏฺเฏติ, เอเตน อิธ อธิปฺเปตา เวหาสกุฏิ ทสฺสิตา โหติ, น เวหาสกุฏิลกฺขณํฯ ยา หิ กาจิ อุปริ อจฺฉินฺนตลา ทฺวิภูมิกา กุฏิ ติภูมิกาทิกุฏิ วา ‘‘เวหาสกุฏี’’ติ วุจฺจติฯ อิธ ปน อสีสฆฏฺฏา อธิปฺเปตาฯ อภินิสีทนาทีสุ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว ปโยควเสน อาปตฺติเภโท เวทิตพฺโพฯ

[133] อเวหาสกุฏิยาติ ภูมิยํ กตปณฺณสาลาทีสุ อนาปตฺติฯ น หิ สกฺกา ตตฺถ ปรสฺส ปีฬา กาตุํฯ สีสฆฏฺฏายาติ ยายํ สีสฆฏฺฏา โหติ, ตตฺถาปิ อนาปตฺติฯ

น หิ สกฺกา ตตฺถ เหฏฺฐาปาสาเท อโนณเตน วิจริตุํ, ตสฺมา อสญฺจรณฏฺฐานตฺตา ปรปีฬา น ภวิสฺสติ เหฏฺฐา อปริโภคํ โหตีติ ยสฺสา เหฏฺฐา ทพฺพสมฺภาราทีนํ นิกฺขิตฺตตฺตา อปริโภคํ โหติ, ตตฺถาปิ อนาปตฺติฯ ปทรสญฺจิตํ โหตีติ ยสฺสา อุปริมตลํ ทารุผลเกหิ วา ฆนสนฺถตํ โหติ, สุธาทิปริกมฺมกตํ วา ตตฺถาปิ อนาปตฺติฯ ปฏาณิ ทินฺนา โหตีติ มญฺจปีฐานํ ปาทสิขาสุ อาณี ทินฺนา โหติ, ยตฺถ นิสีทนฺเตปิ น นิปฺปตนฺติ, ตาทิเส มญฺจปีเฐ นิสีทโตปิ อนาปตฺติฯ ตสฺมิํ ฐิโตติ อาหจฺจปาทเก มญฺเจ วา ปีเฐ วา ฐิโต อุปริ นาคทนฺตกาทีสุ ลคฺคิตกํ จีวรํ วา กิญฺจิ วา คณฺหาติ วา, อญฺญํ วา ลคฺเคติ, ตสฺสาปิ อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กายโต จ กายจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

เวหาสกุฏิสิกฺขาปทํ อฏฺฐมํฯ

9. มหลฺลกวิหารสิกฺขาปทวณฺณนา

[135] นวมสิกฺขาปเท – ยาว ทฺวารโกสาติ เอตฺถ ทฺวารโกโส นาม ปิฏฺฐสงฺฆาฏสฺส สมนฺตา กวาฏวิตฺถารปฺปมาโณ โอกาโสฯ มหาปจฺจริยํ ปน ‘‘ทฺวารพาหโต ปฏฺฐาย ทิยฑฺโฒ หตฺโถ’’ติ วุตฺตํฯ กุรุนฺทิยํ ปน ‘‘ทฺวารสฺส อุโภสุ ปสฺเสสุ กวาฏปฺปมาณ’’นฺติฯ มหาอฏฺฐกถายํ ‘‘กวาฏํ นาม ทิยฑฺฒหตฺถมฺปิ โหติ ทฺวิหตฺถมฺปิ อฑฺฒเตยฺยหตฺถมฺปี’’ติ วุตฺตํ, ตํ สุวุตฺตํฯ ตเทว หิ สนฺธาย ภควตาปิ ‘‘ปิฏฺฐสงฺฆาฏสฺส สมนฺตา หตฺถปาสา’’ติ อยํ อุกฺกฏฺฐนิทฺเทโส กโตฯ อคฺคฬฏฺฐปนายาติ สกวาฏกทฺวารพนฺธฏฺฐปนาย; สกวาฏกสฺส ทฺวารพนฺธสฺส นิจฺจลภาวตฺถายาติ อตฺโถฯ ทฺวารฏฺฐปนายาติ อิทมฺปิ หิ ปทภาชนํ อิมเมวตฺถํ สนฺธาย ภาสิตํฯ อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย – กวาฏญฺหิ ลหุปริวฏฺฏกํ วิวรณกาเล ภิตฺติํ อาหนติ, ปิทหนกาเล ทฺวารพนฺธํฯ เตน อาหนเนน ภิตฺติ กมฺปติ, ตโต มตฺติกา จลติ, จลิตฺวา สิถิลา วา โหติ ปตติ วาฯ เตนาห ภควา ‘‘ยาว ทฺวารโกสา อคฺคฬฏฺฐปนายา’’ติฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ ‘‘อิทํ นาม กตฺตพฺพ’’นฺติ เนว มาติกายํ น ปทภาชเน วุตฺตํ, อฏฺฐุปฺปตฺติยํ ปน ‘‘ปุนปฺปุนํ ฉาทาเปสิ ปุนปฺปุนํ เลปาเปสี’’ติ อธิการโต ยาว ทฺวารโกสา อคฺคฬฏฺฐปนาย ปุนปฺปุนํ ลิมฺปิตพฺโพ วา เลปาเปตพฺโพ วาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ