[805] อาพาธปจฺจยาติ คณฺฑํ วา วณํ วา ปหริตุํ วฏฺฏติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ
ตติยสิกฺขาปทํฯ
4. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
[806] จตุตฺเถ – ปุราณราโชโรธาติ ปุราเณ คิหิภาเว รญฺโญ โอโรธาฯ จิราจิรํ คจฺฉตีติ จิเรน จิเรน คจฺฉติฯ ธาเรถาติ สกฺโกถฯ กสฺสิทํ กมฺมนฺติ วุตฺเต อนาโรจิเตปิ เอตา มยิ อาสงฺกํ กริสฺสนฺตีติ มญฺญมานา เอวมาห – ‘‘มยฺหิทํ กมฺม’’นฺติฯ
[807] ชตุมฏฺฐเกติ ชตุนา กเต มฏฺฐทณฺฑเกฯ วตฺถุวเสเนเวตํ วุตฺตํ, ยํกิญฺจิ ปน ทณฺฑกํ ปเวเสนฺติยา อาปตฺติเยวฯ เตนาห – ‘‘อนฺตมโส อุปฺปลปตฺตมฺปิ มุตฺตกรณํ ปเวเสตี’’ติฯ เอตมฺปิ จ อติมหนฺตํ, เกสรมตฺตมฺปิ ปน ปเวเสนฺติยา อาปตฺติ เอวฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ตลฆาตเก วุตฺตสทิสาเนวาติฯ
จตุตฺถสิกฺขาปทํฯ
5. ปญฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
[810] ปญฺจเม – อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยนฺตีติ อติอนฺโต ปเวเสตฺวา อุทเกน โธวนํ กุรุมานาฯ
[812] เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกาเมตีติ วิตฺถารโต ตติยํ วา จตุตฺถํ วา องฺคุลํ คมฺภีรโต ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปริ เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปเวเสนฺติยา ปาจิตฺติยนฺติ อตฺโถฯ
วุตฺตญฺเหตํ มหาปจฺจริยํ – ‘‘เอกิสฺสา องฺคุลิยา ตีณิ ปพฺพานิ อาทาตุํ น ลภติ, ติณฺณํ วา จตุนฺนํ วา เอเกกมฺปิ ปพฺพํ อาทาตุํ น ลภตี’’ติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ สมุฏฺฐานาทีนิปิ ตลฆาตเก วุตฺตสทิสาเนวาติฯ
ปญฺจมสิกฺขาปทํฯ
6. ฉฏฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา
[815] ฉฏฺเฐ – ภตฺตวิสฺสคฺคนฺติ ภตฺตกิจฺจํฯ ปานีเยน จ วิธูปเนน จ อุปติฏฺฐิตฺวาติ เอเกน หตฺเถน ปานียถาลกํ เอเกน พีชนิํ คเหตฺวา พีชมานา สมีเป ฐตฺวาติ อตฺโถฯ อจฺจาวทตีติ ปุพฺเพปิ ตุมฺเห เอวํ ภุญฺชถ, อหํ เอวํ อุปฏฺฐานํ กโรมี’’ติ ปพฺพชิตจาริตฺตํ อติกฺกมิตฺวา เคหสฺสิตกถํ กเถตีติ อตฺโถฯ
[817] ยํกิญฺจิ ปานียนฺติ สุทฺธอุทกํ วา โหตุ, ตกฺกทธิมตฺถุรสขีราทีนํ วา อญฺญตรํฯ ยา กาจิ พีชนีติ อนฺตมโส จีวรกณฺโณปิฯ หตฺถปาเส ติฏฺฐติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ อิธ ฐานปจฺจยาว ปาจิตฺติยํ วุตฺตํฯ ปหารปจฺจยา ปน ขนฺธเก ทุกฺกฏํ ปญฺญตฺตํฯ
[819] เทติ ทาเปตีติ ปานียํ วา สูปาทิํ วา อิมํ ปิวถ, อิมินา ภุญฺชถาติ เทติ; ตาลวณฺฏํ อิมินา พีชนฺตา ภุญฺชถาติ เทติ; อญฺเญน วา อุภยมฺปิ ทาเปติ, อนาปตฺติฯ อนุปสมฺปนฺนํ อาณาเปตีติ อุปติฏฺฐนตฺถํ สามเณริํ อาณาเปติ, อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ
เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ
ฉฏฺฐสิกฺขาปทํฯ