เมนู

1. ปฐมลสุณสิกฺขาปทวณฺณนา

ติํสกานนฺตรํ ธมฺมา, ฉสฏฺฐิสตสงฺคหา;

สงฺคีตา เย อยํ ทานิ, โหติ เตสมฺปิ วณฺณนาฯ

[793] ตตฺถ ลสุณวคฺคสฺส ตาว ปฐมสิกฺขาปเท – ทฺเว ตโย ภณฺฑิเกติ ทฺเว วา ตโย วา โปฏฺฏลิเก; สมฺปุณฺณมิญฺชานเมตํ อธิวจนํฯ น มตฺตํ ชานิตฺวาติ ปมาณํ อชานิตฺวา เขตฺตปาลสฺส วาเรนฺตสฺส พหุํ ลสุณํ หราเปสิฯ

อญฺญตรํ หํสโยนินฺติ สุวณฺณหํสโยนิํฯ โส ตาสํ เอเกกนฺติ โส หํโส ชาติสฺสโร อโหสิ, อถ ปุพฺพสิเนเหน อาคนฺตฺวา ตาสํ เอเกกํ ปตฺตํ เทติ, ตํ ตาปนตาลนจฺเฉทนกฺขมํ สุวณฺณเมว โหติฯ

[795] มาคธกนฺติ มคเธสุ ชาตํฯ มคธรฏฺเฐ ชาตลสุณเมว หิ อิธ ลสุณนฺติ อธิปฺเปตํ, ตมฺปิ ภณฺฑิกลสุณเมว, น เอกทฺวิติมิญฺชกํฯ กุรุนฺทิยํ ปน ชาตเทสํ อวตฺวา ‘‘มาคธกํ นาม ภณฺฑิกลสุณ’’นฺติ วุตฺตํฯ อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเรติ เอตฺถ สเจ ทฺเว ตโย ภณฺฑิเก เอกโตเยว สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรติ, เอกํ ปาจิตฺติยํฯ ภินฺทิตฺวา เอเกกํ มิญฺชํ ขาทนฺติยา ปน ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยานีติฯ

[797] ปลณฺฑุกาทีนํ วณฺเณน วา มิญฺชาย วา นานตฺตํ เวทิตพฺพํ – วณฺเณน ตาว ปลณฺฑุโก ปณฺฑุวณฺโณ โหติฯ ภญฺชนโก โลหิตวณฺโณฯ หริตโก หริตปณฺณวณฺโณฯ มิญฺชาย ปน ปลณฺฑุกสฺส เอกา มิญฺชา โหติ, ภญฺชนกสฺส ทฺเว, หริตกสฺส ติสฺโสฯ จาปลสุโณ อมิญฺชโก, องฺกุรมตฺตเมว หิ ตสฺส โหติฯ

มหาปจฺจริยาทีสุ ปน ‘‘ปลณฺฑุกสฺส ตีณิ มิญฺชานิ, ภญฺชนกสฺส ทฺเว, หริตกสฺส เอก’’นฺติ วุตฺตํ ฯ เอเต ปลณฺฑุกาทโย สภาเวเนว วฏฺฏนฺติฯ สูปสมฺปากาทีสุ ปน มาคธกมฺปิ วฏฺฏติฯ ตญฺหิ ปจฺจมาเนสุ มุคฺคสูปาทีสุ วา มจฺฉมํสวิกติยา วา เตลาทีสุ วา พทรสาฬวาทีสุ วา อมฺพิลสากาทีสุ วา อุตฺตริภงฺเคสุ วา ยตฺถ กตฺถจิ อนฺตมโส ยาคุภตฺเตปิ ปกฺขิปิตุํ วฏฺฏติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

เอฬกโลมสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ลสุณสิกฺขาปทํ ปฐมํฯ

2. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา

[799] ทุติเย – สมฺพาเธติ ปฏิจฺฉนฺโนกาเสฯ ตสฺส วิภาคทสฺสนตฺถํ ปน ‘‘อุโภ อุปกจฺฉกา มุตฺตกรณ’’นฺติ วุตฺตํฯ เอกมฺปิ โลมนฺติ กตฺตริยา วา สณฺฑาสเกน วา ขุเรน วา เยน เกนจิ เอกปโยเคน วา นานาปโยเคน วา เอกํ วา พหูนิ วา สํหราเปนฺติยา ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยานิ, น โลมคณนายฯ

[801] อาพาธปจฺจยาติ กณฺฑุกจฺฉุอาทิอาพาธปจฺจยา สํหราเปนฺติยา อนาปตฺติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ จตุสมุฏฺฐานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ทุติยสิกฺขาปทํฯ

3. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา

[803-4] ตติเย ตลฆาตเกติ มุตฺตกรณตลฆาตเนฯ อนฺตมโส อุปฺปลปตฺเตนาปีติ เอตฺถ ปตฺตํ ตาว มหนฺตํ, เกสเรนาปิ ปหารํ เทนฺติยา อาปตฺติเยวฯ