[582] โอกฺขิตฺตจกฺขูติ เหฏฺฐา ขิตฺตจกฺขุ หุตฺวาฯ ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโนติ ยุคยุตฺตโก หิ ทนฺโต อาชาเนยฺโย ยุคมตฺตํ เปกฺขติ, ปุรโต จตุหตฺถปฺปมาณํ ภูมิภาคํ; อิมินาปิ เอตฺตกํ เปกฺขนฺเตน คนฺตพฺพํฯ โย อนาทริยํ ปฏิจฺจ ตหํ ตหํ โอโลเกนฺโตติ โย ตํตํทิสาภาคํ ปาสาทํ กูฏาคารํ วีถิํ โอโลเกนฺโต คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ เอกสฺมิํ ปน ฐาเน ฐตฺวา หตฺถิอสฺสาทิปริสฺสยาภาวํ โอโลเกตุํ วฏฺฏติฯ นิสีทนฺเตนาปิ โอกฺขิตฺตจกฺขุนาว นิสีทิตพฺพํฯ

[584] อุกฺขิตฺตกายาติ อุกฺเขเปน; อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ กรณวจนํ เอกโต วา อุภโต วา อุกฺขิตฺตจีวโร หุตฺวาติ อตฺโถฯ อนฺโตอินฺทขีลโต ปฏฺฐาย น เอวํ คนฺตพฺพํฯ นิสินฺนกาเล ปน ธมกรณํ นีหรนฺเตนาปิ จีวรํ อนุกฺขิปิตฺวาว นีหริตพฺพนฺติฯ

ปฐโม วคฺโคฯ

2. อุชฺชคฺฆิกวคฺควณฺณนา

[586] อุชฺชคฺฆิกายาติ มหาหสิตํ หสนฺโตฯ วุตฺตนเยเนเวตฺถ กรณวจนํฯ

[588] อปฺปสทฺโท อนฺตรฆเรติ เอตฺถ กิตฺตาวตา อปฺปสทฺโท โหติ? ทฺวาทสหตฺเถ เคเห อาทิมฺหิ สงฺฆตฺเถโร, มชฺเฌ ทุติยตฺเถโร, อนฺเต ตติยตฺเถโรติ เอวํ นิสินฺเนสุ สงฺฆตฺเถโร ทุติเยน สทฺธิํ มนฺเตติ, ทุติยตฺเถโร ตสฺส สทฺทญฺเจว สุณาติ, กถญฺจ ววตฺถเปติฯ ตติยตฺเถโร ปน สทฺทเมว สุณาติ, กถํ น ววตฺถเปติฯ เอตฺตาวตา อปฺปสทฺโท โหติฯ สเจ ปน ตติยตฺเถโร กถํ ววตฺถเปติ, มหาสทฺโท นาม โหติฯ

[590] กายํ ปคฺคเหตฺวาติ นิจฺจลํ กตฺวา อุชุเกน กาเยน สเมน อิริยาปเถน คนฺตพฺพญฺเจว นิสีทิตพฺพญฺจฯ

[592] พาหุํ ปคฺคเหตฺวาติ นิจฺจลํ กตฺวาฯ

[594] สีสํ ปคฺคเหตฺวาติ นิจฺจลํ อุชุํ ฐปยิตฺวาฯ

ทุติโย วคฺโคฯ

3. ขมฺภกตวคฺควณฺณนา

[596-8] ขมฺภกโต นาม กฏิยํ หตฺถํ ฐเปตฺวา กตขมฺโภฯ โอคุณฺฐิโตติ สสีสํ ปารุโตฯ

[600] อุกฺกุฏิกายาติ เอตฺถ อุกฺกุฏิกา วุจฺจติ ปณฺหิโย อุกฺขิปิตฺวา อคฺคปาเทหิ วา, อคฺคปาเท วา อุกฺขิปิตฺวา ปณฺหีหิเยว วา ภูมิํ ผุสนฺตสฺส คมนํฯ กรณวจนํ ปเนตฺถ วุตฺตลกฺขณเมวฯ

[601] ทุสฺสปลฺลตฺถิกายาติ เอตฺถ อาโยคปลฺลตฺถิกาปิ ทุสฺสปลฺลตฺถิกา เอวฯ

[602] สกฺกจฺจนฺติ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ

[603] อากิรนฺเตปีติ ปิณฺฑปาตํ เทนฺเตปิฯ ปตฺตสญฺญีติ ปตฺเต สญฺญํ กตฺวาฯ

[604] สมสูปโก นาม ยตฺถ ภตฺตสฺส จตุตฺถภาคปฺปมาโณ สูโป โหติฯ มุคฺคสูโป มาสสูโปติ เอตฺถ กุลตฺถาทีหิ กตสูปาปิ สงฺคหํ คจฺฉนฺติเยวาติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํฯ รสรเสติ เอตฺถ ฐเปตฺวา ทฺเว สูเป อวเสสานิ โอโลณีสากสูเปยฺยมจฺฉรสมํสรสาทีนิ รสรสาติ เวทิตพฺพานิฯ ตํ รสรสํ พหุมฺปิ คณฺหนฺตสฺส อนาปตฺติฯ

[605] สมติตฺติกนฺติ สมปุณฺณํ สมภริตํฯ ถูปีกตํ ปิณฺฑปาตํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ ถูปีกโต นาม ปตฺตสฺส อนฺโตมุขวฏฺฏิเลขํ อติกฺกมิตฺวา กโต; ปตฺเต ปกฺขิตฺโต รจิโต ปูริโตติ อตฺโถฯ เอวํ กตํ อคเหตฺวา อนฺโตมุขวฏฺฏิเลขาสมปฺปมาโณ คเหตพฺโพฯ

ตตฺถ ถูปีกตํ นาม ‘‘ปญฺจหิ โภชเนหิ กต’’นฺติ อภยตฺเถโร อาหฯ ติปิฏกจูฬนาคตฺเถโร ปน ‘‘ปิณฺฑปาโต นาม ยาคุปิ ภตฺตมฺปิ ขาทนียมฺปิ จุณฺณปิณฺโฑปิ ทนฺตกฏฺฐมฺปิ ทสิกสุตฺตมฺปี’’ติ อิทํ สุตฺตํ วตฺวา ทสิกสุตฺตมฺปิ ถูปีกตํ น วฏฺฏตีติ อาหฯ เตสํ วาทํ สุตฺวา ภิกฺขู โรหณํ คนฺตฺวา จูฬสุมนตฺเถรํ ปุจฺฉิํสุ – ‘‘ภนฺเต ถูปีกตปิณฺฑปาโต เกน ปริจฺฉินฺโน’’ติ? เตสญฺจ เถรานํ วาทํ อาโรเจสุํฯ