เมนู

6. ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปทวณฺณนา

[55] ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปเท อาวสถาคารนฺติ อาคนฺตุกานํ วสนาคารํฯ ปญฺญตฺตํ โหตีติ ปุญฺญกามตาย กตฺวา ฐปิตํ โหติฯ เยน สา อิตฺถี เตนุปสงฺกมีติ อสุกสฺมิํ นาม ฐาเน อาวสถาคารํ ปญฺญตฺตํ อตฺถีติ มนุสฺสานํ สุตฺวา อุปสงฺกมิฯ คนฺธคนฺธินีติ อครุกุงฺกุมาทีนํ คนฺธานํ คนฺโธ คนฺธคนฺโธ, โส อสฺสา อตฺถีติ คนฺธคนฺธินีฯ สาฏกํ นิกฺขิปิตฺวาติ อปฺเปว นามสฺส อิมมฺปิ วิปฺปการํ ปสฺสนฺตสฺส ราโค อุปฺปชฺเชยฺยาติ จินฺเตตฺวา เอวมกาสิฯ โอกฺขิปิตฺวาติ อโธ ขิปิตฺวาฯ อจฺจโยติ อปราโธฯ มํ อจฺจคมาติ มํ อติกฺกมฺม อภิภวิตฺวา ปวตฺโตฯ เสสํ ปฐมสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อยเมว หิ วิเสโส – ปฐมสิกฺขาปเท จตุตฺถทิวเส อาปตฺติ อิธ ปฐมทิวเสปิฯ ยกฺขีเปตีหิ ทิสฺสมานกรูปาหิ ติรจฺฉานคติตฺถิยา จ เมถุนธมฺมวตฺถุภูตาย เอว ทุกฺกฏํฯ เสสาหิ อนาปตฺติฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมสทิสาเนวาติฯ

ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปทํ ฉฏฺฐํฯ

7. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

[60] สตฺตมสิกฺขาปเท ฆรณีติ ฆรสามินีฯ นิเวสนทฺวาเรติ นิเวสนสฺส มหาทฺวาเรฯ ฆรสุณฺหาติ ตสฺมิํ ฆเร สุณฺหาฯ อาวสถทฺวาเรติ โอวรกทฺวาเรฯ วิสฺสฏฺเฐนาติ สุนิคฺคเตน สทฺเทนฯ วิวเฏนาติ สุฏฺฐุ ปกาเสน อสํวุเตนฯ ธมฺโม เทเสตพฺโพติ อยํ สรณสีลาทิเภโท ธมฺโม กเถตพฺโพฯ อญฺญาตุนฺติ อาชานิตุํฯ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนาติ วิญฺญุนา ปุริเสน, ปุริสวิคฺคหํ คเหตฺวาปิ ฐิเตน น ยกฺเขน น เปเตน น ติรจฺฉานคเตนฯ

[66] อนาปตฺติ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนาติ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหน สทฺธิํ ฐิตาย พหุมฺปิ ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ฉปฺปญฺจวาจาหีติ ฉหิ ปญฺจหิ วาจาหิ โย เทเสติ, ตสฺสปิ อนาปตฺติฯ ตตฺถ เอโก คาถาปาโท เอกวาจาติ เอวํ สพฺพตฺถ วาจาปมาณํ เวทิตพฺพํฯ

สเจ อฏฺฐกถํ ธมฺมปทํ ชาตกาทิวตฺถุํ วา กเถตุกาโม โหติ, ฉปฺปญฺจปทมตฺตเมว กเถตุํ วฏฺฏติฯ ปาฬิยา สทฺธิํ กเถนฺเตน เอกปทํ ปาฬิโต ปญฺจ อฏฺฐกถาโตติ เอวํ ฉ ปทานิ อนติกฺกาเมตฺวาว กเถตพฺโพฯ ปทโสธมฺเม วุตฺตปฺปเภโท หิ อิธาปิ สพฺโพ ธมฺโมเยวฯ ตสฺมิํ เทเสตีติ ตสฺมิํ ขเณ เทเสติฯ สมฺปทานตฺเถ วา เอตํ ภุมฺมวจนํฯ ตสฺสา เทเสตีติ อตฺโถฯ อญฺญิสฺสา มาตุคามสฺสาติ เอกิสฺสา เทเสตฺวา ปุน อาคตาคตาย อญฺญิสฺสาปิ เทเสตีติ เอวํ เอกาสเน นิสินฺโน มาตุคามสตสหสฺสนฺนมฺปิ เทเสตีติ อตฺโถฯ มหาปจฺจริยฏฺฐกถายํ วุตฺตํ สมํ นิสินฺนานํ มาตุคามานํ ‘‘ตุมฺหากํ เอเกกิสฺสา เอเกกํ คาถํ เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถาติ เทเสติ, อนาปตฺติฯ ปฐมํ เอเกกิสฺสา เอเกกํ คาถํ กเถสฺสามีติ อาโภคํ กตฺวา ชานาเปตฺวา กเถตุํ วฏฺฏติ, น ปจฺฉาติฯ ปญฺหํ ปุจฺฉติ ปญฺหํ ปุฏฺโฐ กเถตีติ มาตุคาโม ‘‘ทีฆนิกาโย นาม ภนฺเต กิมตฺถํ ทีเปตี’’ติ ปุจฺฉติฯ เอวํ ปญฺหํ ปุฏฺโฐ ภิกฺขุ สพฺพํ เจปิ ทีฆนิกายํ กเถติ, อนาปตฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

ปทโสธมฺมสมุฏฺฐานํ – วาจโต จ วาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยากิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ

8. ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

[67] อฏฺฐมสิกฺขาปเท – วตฺถุกถาย ตาว ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ จตุตฺถปาราชิกวณฺณนายํ วุตฺตนยเมวฯ อยเมว หิ วิเสโส – ตตฺถ อภูตํ อาโรเจสุํ, อิธ ภูตํฯ ภูตมฺปิ ปุถุชฺชนา อาโรเจสุํ, น อริยาฯ อริยานญฺหิ ปยุตฺตวาจา นาม นตฺถิ, อตฺตโน คุเณ อาโรจยมาเน ปน อญฺเญ น ปฏิเสเธสุํ, ตถาอุปฺปนฺเน จ ปจฺจเย สาทิยิํสุ, ตถาอุปฺปนฺนภาวํ อชานนฺตาฯ

‘‘อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุ’’นฺติอาทิมฺหิ ปน เย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสิํสุ, เต อาโรเจสุนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘กจฺจิ ปน โว ภิกฺขเว ภูต’’นฺติ ปุจฺฉิเต ปน สพฺเพปิ ‘‘ภูตํ ภควา’’ติ ปฏิชานิํสุฯ อริยานมฺปิ หิ อพฺภนฺตเร ภูโต อุตฺตริมนุสฺสธมฺโมติฯ