ติสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ปริณามนสิกฺขาปทํ ทฺวาทสมํฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. รตนวคฺโค

1. อนฺเตปุรสิกฺขาปทวณฺณนา

[494] ราชวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปเท – โอรโกติ ปริตฺตโกฯ อุปริปาสาทวรคโตติ ปาสาทวรสฺส อุปริคโตฯ อยฺยานํ วาหสาติ อยฺยานํ การณา; เตหิ ชานาปิตตฺตา ชานามีติ วุตฺตํ โหติฯ

[497] ปิตรํ ปตฺเถตีติ อนฺตรํ ปสฺสิตฺวา ฆาเตตุํ อิจฺฉติฯ ราชนฺเตปุรํ หตฺถิสมฺมทฺทนฺติอาทีสุ หตฺถีหิ สมฺมทฺโท เอตฺถาติ หตฺถิสมฺมทฺทํ; หตฺถิสมฺพาธนฺติ อตฺโถฯ อสฺสรถสมฺมทฺทปเทปิ เอเสว นโยฯ ‘‘สมฺมตฺต’’นฺติ เกจิ ปฐนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ ‘‘รญฺโญ อนฺเตปุเร หตฺถิสมฺมทฺท’’นฺติปิ ปาโฐ, ตตฺถ หตฺถีนํ สมฺมทฺทํ หตฺถิสมฺมทฺทนฺติ อตฺโถ, รญฺโญ อนฺเตปุเร หตฺถิสมฺมทฺโท อตฺถีติ วุตฺตํ โหติฯ เอส นโย เสสปเทสุปิฯ รชนียานีติ ตสฺมิํ อนฺเตปุเร เอทิสานิ รูปาทีนิฯ

[498] มุทฺธาวสิตฺตสฺสาติ มุทฺธนิ อวสิตฺตสฺสฯ อนิกฺขนฺโต ราชา อิโตติ อนิกฺขนฺตราชกํ, ตสฺมิํ อนิกฺขนฺตราชเก; สยนิฆเรติ อตฺโถฯ รตนํ วุจฺจติ มเหสี, นิคฺคตนฺติ นิกฺขนฺตํ, อนิคฺคตํ รตนํ อิโตติ อนิคฺคตรตนกํ, ตสฺมิํ อนิคฺคตรตนเก; สยนิฆเรติ อตฺโถฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

กถินสมุฏฺฐานํ – กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยากิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อนฺเตปุรสิกฺขาปทํ ปฐมํฯ