7. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา

[464] สตฺตเม – อุปทหนฺตีติ อุปฺปาเทนฺติฯ กุกฺกุจฺจํ อุปทหติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ วาจาย วาจาย อาปตฺติฯ อนุปสมฺปนฺนสฺสาติ สามเณรสฺส ฯ มาตุคาเมน สทฺธิํ รโห มญฺเญ ตยา นิสินฺนํ นิปนฺนํ ภุตฺตํ ปีตํ, สงฺฆมชฺเฌ อิทญฺจิทญฺจ กตนฺติอาทินา นเยน กุกฺกุจฺจํ อุปทหติ, วาจาย วาจาย ทุกฺกฏํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ สมุฏฺฐานาทีนิปิ อมูลกสทิสาเนวาติฯ

สญฺจิจฺจสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ

8. อุปสฺสุติสิกฺขาปทวณฺณนา

[471] อฏฺฐเม – อธิกรณชาตานนฺติ เอเตหิ ภณฺฑนาทีหิ อุปฺปนฺนวิวาทาธิกรณานํฯ อุปสฺสุตินฺติ สุติสมีปํ; ยตฺถ ฐตฺวา สกฺกา โหติ เตสํ วจนํ โสตุํ, ตตฺถาติ อตฺโถฯ คจฺฉติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ ปทวาเร ปทวาเร ทุกฺกฏํฯ มนฺเตนฺตนฺติ อญฺเญน สทฺธิํ อญฺญสฺมิํ มนฺตยมาเน; ‘‘มนฺเตนฺเต’’ติ วา ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ

[473] วูปสมิสฺสามีติ อุปสมํ คมิสฺสามิ, กลหํ น กริสฺสามิฯ อตฺตานํ ปริโมเจสฺสามีติ มม อการกภาวํ กเถตฺวา อตฺตานํ โมเจสฺสามิฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานํ – กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, สิยา กิริยํ โสตุกามตาย คมนวเสน, สิยา อกิริยํ ฐิตฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา มนฺตยมานานํ อชานาปนวเสน, รูปิยํ อญฺญวาทกํ อุปสฺสุตีติ อิมานิ หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ เอกปริจฺเฉทานิ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

อุปสฺสุติสิกฺขาปทํ อฏฺฐมํฯ

9. กมฺมปฏิพาหนสิกฺขาปทวณฺณนา

[474] นวเม – สเจ จ มยํ ชาเนยฺยามาติ สเจ มยํ ชาเนยฺยาม; จกาโร ปน นิปาตมตฺตเมวฯ ธมฺมิกานนฺติ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน กตตฺตา ธมฺมา เอเตสุ อตฺถีติ ธมฺมิกานิ; เตสํ ธมฺมิกานํ จตุนฺนํ สงฺฆกมฺมานํฯ ขิยฺยติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ ติสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

กมฺมปฏิพาหนสิกฺขาปทํ นวมํฯ

10. ฉนฺทํอทตฺวาคมนสิกฺขาปทวณฺณนา

[481] ทสเม – วตฺถุ วา อาโรจิตนฺติ โจทเกน จ จุทิตเกน จ อตฺตโน กถา กถิตา, อนุวิชฺชโก สมฺมโต, เอตฺตาวตาปิ วตฺถุเมว อาโรจิตํ โหติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

ธุรนิกฺเขปสมุฏฺฐานํ – กายวาจาจิตฺตโต สมุฏฺฐาติ, กิริยากิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ , อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

ฉนฺทํ อทตฺวา คมนสิกฺขาปทํ ทสมํฯ

11. ทุพฺพลสิกฺขาปทวณฺณนา

[484] เอกาทสเม – ยถามิตฺตตาติ ยถามิตฺตตาย; โย โย มิตฺโต, ตสฺส ตสฺส เทตีติ วุตฺตํ โหติฯ เอส นโย สพฺพปเทสุฯ เสสํ อุชฺฌาปนกาทีสุ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

ทุพฺพลสิกฺขาปทํ เอกาทสมํฯ

12. ปริณามนสิกฺขาปทวณฺณนา

[489] ทฺวาทสเม – ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ ติํสเก ปริณามนสิกฺขาปเท วุตฺตนยเมวฯ อยเมว หิ วิเสโส – ตตฺถ อตฺตโน ปริณามิตตฺตา นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ, อิธ ปุคฺคลสฺส ปริณามิตตฺตา สุทฺธิกปาจิตฺติยนฺติฯ