เมนู

10. กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา

[428] ทสเม ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนนฺติ อริฏฺฐสฺส วิย เอตสฺสาปิ อโยนิโส อุมฺมุชฺชนฺตสฺส อุปฺปนฺนํฯ นาเสตูติ เอตฺถ ติวิธา นาสนา – สํวาสนาสนา, ลิงฺคนาสนา, ทณฺฑกมฺมนาสนาติฯ ตตฺถ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺเขปนา สํวาสนาสนา นามฯ ‘‘ทูสโก นาเสตพฺโพ (ปารา. 66) เมตฺติยํ ภิกฺขุนิํ นาเสถา’’ติ (ปารา. 384) อยํ ลิงฺคนาสนา นามฯ ‘‘อชฺชตคฺเค เต อาวุโส สมณุทฺเทส น เจว โส ภควา สตฺถา อปทิสิตพฺโพ’’ติ อยํ ทณฺฑกมฺมนาสนา นามฯ อยํ อิธ อธิปฺเปตาฯ เตนาห – ‘‘เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว นาเสตพฺโพ…เป.… วินสฺสา’’ติฯ ตตฺถ จราติ คจฺฉฯ ปิเรติ ปร อมามกฯ วินสฺสาติ นสฺส; ยตฺถ เต น ปสฺสาม, ตตฺถ คจฺฉาติฯ

[429] อุปลาเปยฺยาติ สงฺคณฺเหยฺยฯ อุปฏฺฐาเปยฺยาติ เตน อตฺตโน อุปฏฺฐานํ การาเปยฺยฯ เสสํ อริฏฺฐสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ สทฺธิํ สมุฏฺฐานาทีหีติฯ

กณฺฏกสิกฺขาปทํ ทสมํฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโมฯ

8. สหธมฺมิกวคฺโค

1. สหธมฺมิกสิกฺขาปทวณฺณนา

[434] สหธมฺมิกวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปเท – เอตสฺมิํ สิกฺขาปเทติ เอตสฺมิํ สิกฺขาปเท ยํ วุตฺตํ, ตํ น ตาว สิกฺขิสฺสามิฯ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ ปน วาจาย วาจาย อาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ สิกฺขมาเนน ภิกฺขเว ภิกฺขุนาติ โอวาทํ สิรสา สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สิกฺขิตุกาเมเนว หุตฺวา อาชานิตพฺพญฺเจว ปุจฺฉิตพฺพญฺจ อุปปริกฺขิตพฺพญฺจฯ เสสเมตฺถ ทุพฺพจสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว ปทตฺถโต เวทิตพฺพํฯ วินิจฺฉยโต อุตฺตานเมวฯ

ติสมุฏฺฐานํ – กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

สหธมฺมิกสิกฺขาปทํ ปฐมํฯ

2. วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา

[438] ทุติเย วินยกถํ กเถตีติ วินยกถา นาม กปฺปิยากปฺปิยอาปตฺตานาปตฺติสํวรปหานปฏิสํยุตฺตกถา, ตํ กเถติฯ วินยสฺส วณฺณํ ภาสตีติ วินยสฺส วณฺโณ นาม ปญฺจนฺนมฺปิ สตฺตนฺนมฺปิ อาปตฺติกฺขนฺธานํ วเสน มาติกํ นิกฺขิปิตฺวา ปทภาชเนน วณฺณนา, ตํ ภาสติฯ วินยปริยตฺติยา วณฺณํ ภาสตีติ วินยํ ปริยาปุณนฺตานํ วินยปริยตฺติมูลกํ วณฺณํ คุณํ อานิสํสํ ภาสติฯ วินยธโร หิ วินยปริยตฺติมูลเก ปญฺจานิสํเส ฉานิสํเส สตฺตานิสํเส อฏฺฐานิสํเส นวานิสํเส ทสานิสํเส เอกาทสานิสํเส จ ลภติ เต สพฺเพ ภาสตีติ อตฺโถฯ กตเม ปญฺจานิสํเส ลภตีติ? อตฺตโน สีลกฺขนฺธสุคุตฺติอาทิเก ฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อานิสํสา วินยธเร ปุคฺคเล – อตฺตโน สีลกฺขนฺโธ สุคุตฺโต โหติ สุรกฺขิโต, กุกฺกุจฺจปกตานํ ปฏิสรณํ โหติ, วิสารโท สงฺฆมชฺเฌ โวหรติ, ปจฺจตฺถิเก สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคณฺหาติ, สทฺธมฺมฏฺฐิติยา ปฏิปนฺโน โหตี’’ติ (ปริ. 325)ฯ

กถมสฺส อตฺตโน สีลกฺขนฺโธ สุคุตฺโต โหติ สุรกฺขิโต? อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ อาปตฺติํ อาปชฺชนฺโต ฉหากาเรหิ อาปชฺชติ – อลชฺชิตา, อญฺญาณตา, กุกฺกุจฺจปกตตา, อกปฺปิเย กปฺปิยสญฺญิตา, กปฺปิเย อกปฺปิยสญฺญิตา, สติสมฺโมสาติฯ

กถํ อลชฺชิตาย อาปตฺติํ อาปชฺชติ? อกปฺปิยภาวํ ชานนฺโตเยว มทฺทิตฺวา วีติกฺกมํ กโรติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –

‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, อาปตฺติํ ปริคูหติ;

อคติคมนญฺจ คจฺฉติ, เอทิโส วุจฺจติ อลชฺชิปุคฺคโล’’ติฯ (ปริ. 359);

กถํ อญฺญาณตาย อาปชฺชติ? อญฺญาณปุคฺคโล หิ มนฺโท โมมูโห กตฺตพฺพากตฺตพฺพํ อชานนฺโต อกตฺตพฺพํ กโรติ, กตฺตพฺพํ วิราเธติ; เอวํ อญฺญาณตาย อาปชฺชติฯ