เมนู

3. ทุฏฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา

[283] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ ทุฏฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ อาทิสฺสาติ อปทิสิตฺวาฯ วณฺณมฺปิ ภณตีติอาทีนิ ปรโต อาวิ ภวิสฺสนฺติฯ ฉินฺนิกาติ ฉินฺนโอตฺตปฺปาฯ ธุตฺติกาติ สฐาฯ อหิริกาโยติ นิลฺลชฺชา อุหสนฺตีติ สิตํ กตฺวา มนฺทหสิตํ หสนฺติฯ อุลฺลปนฺตีติ ‘‘อโห อยฺโย’’ติอาทินา นเยน อุจฺจกรณิํ นานาวิธํ ปโลภนกถํ กเถนฺติฯ อุชฺชคฺฆนฺตีติ มหาหสิตํ หสนฺติฯ อุปฺปณฺเฑนฺตีติ ‘‘ปณฺฑโก อยํ, นายํ ปุริโส’’ติอาทินา นเยน ปริหาสํ กโรนฺติฯ

[285] สารตฺโตติ ทุฏฺฐุลฺลวาจสฺสาทราเคน สารตฺโตฯ อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโตติ วุตฺตนยเมว, เกวลํ อิธ วาจสฺสาทราโค โยเชตพฺโพฯ มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหีติ เอตฺถ อธิปฺเปตํ มาตุคามํ ทสฺเสนฺโต ‘‘มาตุคาโม’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ วิญฺญู ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตํ ทุฏฺฐุลฺลาทุฏฺฐุลฺลํ อาชานิตุนฺติ ยา ปณฺฑิตา สาตฺถกนิรตฺถกกถํ อสทฺธมฺมสทฺธมฺมปฏิสํยุตฺตกถญฺจ ชานิตุํ ปฏิพลา, อยํ อิธ อธิปฺเปตาฯ ยา ปน มหลฺลิกาปิ พาลา เอลมูคา อยํ อิธ อนธิปฺเปตาติ ทสฺเสติฯ

โอภาเสยฺยาติ อวภาเสยฺย นานาปฺปการกํ อสทฺธมฺมวจนํ วเทยฺยฯ ยสฺมา ปเนวํ โอภาสนฺตสฺส โย โส โอภาโส นาม, โส อตฺถโต อชฺฌาจาโร โหติ ราควเสน อภิภวิตฺวา สญฺญมเวลํ อาจาโร, ตสฺมา ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘โอภาเสยฺยาติ อชฺฌาจาโร วุจฺจตี’’ติ อาหฯ ยถา ตนฺติ เอตฺถ นฺติ นิปาตมตฺตํ, ยถา ยุวา ยุวตินฺติ อตฺโถฯ

ทฺเว มคฺเค อาทิสฺสาติอาทิ เยนากาเรน โอภาสโต สงฺฆาทิเสโส โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ทฺเว มคฺเคติ วจฺจมคฺคญฺจ ปสฺสาวมคฺคญฺจฯ เสสํ อุทฺเทเส ตาว ปากฏเมวฯ นิทฺเทเส ปน โถเมตีติ ‘‘อิตฺถิลกฺขเณน สุภลกฺขเณน สมนฺนาคตาสี’’ติ วทติ, น ตาว สีสํ เอติฯ ‘‘ตว วจฺจมคฺโค จ ปสฺสาวมคฺโค จ อีทิโส เตน นาม อีทิเสน อิตฺถิลกฺขเณน สุภลกฺขเณน สมนฺนาคตาสี’’ติ วทติ, สีสํ เอติ, สงฺฆาทิเสโสฯ วณฺเณติ ปสํสตีติ อิมานิ ปน โถมนปทสฺเสว เววจนานิฯ

ขุํเสตีติ วาจาปโตเทน ฆฏฺเฏติฯ วมฺเภตีติ อปสาเทติฯ ครหตีติ โทสํ เทติฯ