เมนู

สเจ ปน ตํ สสฺสามิกํ โหติ, อาหราเปนฺเต ทาตพฺพํ อุมฺมตฺตกสฺสาติ ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการสฺส อุมฺมตฺตกสฺสาปิ อนาปตฺติฯ อาทิกมฺมิกสฺสาติ อิธ ธนิโย อาทิกมฺมิโก, ตสฺส อนาปตฺติฯ อวเสสานํ ปน รชกภณฺฑิกาทิโจรานํ ฉพฺพคฺคิยาทีนํ อาปตฺติเยวาติฯ

อนาปตฺติเภทํ นิฏฺฐิตํฯ

ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปกิณฺณกกถา

สมุฏฺฐานญฺจ กิริยา, อโถ สญฺญา สจิตฺตกํ;

โลกวชฺชญฺจ กมฺมญฺจ, กุสลํ เวทนาย จาติฯ

อิมสฺมิํ ปน ปกิณฺณเก อิทํ สิกฺขาปทํ ติสมุฏฺฐานํ – สาหตฺถิกํ กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, อาณตฺติกํ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, สาหตฺถิกาณตฺติกํ กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติฯ กิริยาสมุฏฺฐานญฺจ, กโรนฺโตเยว หิ เอตํ อาปชฺชติ น อกโรนฺโตฯ ‘‘อทินฺนํ อาทิยามี’’ติ สญฺญาย อภาเวน มุจฺจนโต สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ , โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ตุฏฺโฐ วา ภีโต วา มชฺฌตฺโต วา ตํ อาปชฺชตีติ ติเวทนนฺติ สพฺพํ ปฐมสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

ปกิณฺณกกถา นิฏฺฐิตาฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา

[132] วินีตวตฺถุกถาสุ ฉพฺพคฺคิยวตฺถุ อนุปญฺญตฺติยํ วุตฺตเมวฯ

ทุติยวตฺถุมฺหิ – จิตฺตํ นาม ปุถุชฺชนานํ ราคาทิวเสน ปกติํ วิชหิตฺวา ธาวติ สนฺธาวติ วิธาวติฯ สเจ ภควา กายวจีทฺวารเภทํ วินาปิ จิตฺตุปฺปาทมตฺเตน อาปตฺติํ ปญฺญเปยฺย, โก สกฺกุเณยฺย อนาปตฺติกํ อตฺตานํ กาตุํ! เตนาห – ‘‘อนาปตฺติ ภิกฺขุ จิตฺตุปฺปาเท’’ติฯ จิตฺตวสิเกน ปน น ภวิตพฺพํ, ปฏิสงฺขานพเลน จิตฺตํ นิวาเรตพฺพเมวาติฯ

[133-4] อามสน-ผนฺทาปน-ฐานาจาวนวตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ ตโต ปรานิ จ เถยฺยจิตฺโต ภูมิโต อคฺคเหสีติ วตฺถุปริโยสานานิฯ

[135] นิรุตฺติปถวตฺถุสฺมิํ 1.329 อาทิยีติ คณฺหิ, ‘‘โจโรสิ ตฺว’’นฺติ ปรามสิฯ อิตโร ปน ‘‘เกน อวหฏ’’นฺติ วุตฺเต ‘‘มยา อวหฏ’’นฺติ ปุจฺฉาสภาเคน ปฏิญฺญํ อทาสิฯ ยทิ หิ อิตเรน ‘‘เกน คหิตํ, เกน อปนีตํ, เกน ฐปิต’’นฺติ วุตฺตํ อภวิสฺส, อถ อยมฺปิ ‘‘มยา คหิตํ, อปนีตํ, ฐปิต’’นฺติ วา วเทยฺยฯ มุขํ นาม ภุญฺชนตฺถาย จ กถนตฺถาย จ กตํ, เถยฺยจิตฺตํ ปน วินา อวหาโร นตฺถิฯ เตนาห ภควา – ‘‘อนาปตฺติ ภิกฺขุ นิรุตฺติปเถ’’ติฯ โวหารวจนมตฺเต อนาปตฺตีติ อตฺโถฯ ตโต ปรํ เวฐนวตฺถุ ปริโยสานํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

[137] อภินฺนสรีรวตฺถุสฺมิํ อธิวตฺโถติ สาฏกตณฺหาย ตสฺมิํเยว สรีเร นิพฺพตฺโตฯ อนาทิยนฺโตติ ตสฺส วจนํ อคณฺหนฺโต, อาทรํ วา อกโรนฺโตฯ ตํ สรีรํ อุฏฺฐหิตฺวาติ เปโต อตฺตโน อานุภาเวน ตํ สรีรํ อุฏฺฐาเปสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ตํ สรีรํ อุฏฺฐหิตฺวา’’ติฯ ทฺวารํ ถเกสีติ ภิกฺขุสฺส สุสานสมีเปเยว วิหาโร, ตสฺมา ภีรุกชาติโก ภิกฺขุ ขิปฺปเมว ตตฺถ ปวิสิตฺวา ทฺวารํ ถเกสิฯ ตตฺเถว ปริปตีติ ทฺวาเร ถกิเต เปโต สาฏเก นิราลโย หุตฺวา ตํ สรีรํ ปหาย ยถากมฺมํ คโต, ตสฺมา ตํ สรีรํ ตตฺเถว ปริปติ, ปติตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

อภินฺเน สรีเรติ อพฺภุณฺเห อลฺลสรีเร ปํสุกูลํ น คเหตพฺพํ, คณฺหนฺตสฺส เอวรูปา อุปทฺทวา โหนฺติ, ทุกฺกฏญฺจ อาปชฺชติฯ ภินฺเน ปน คเหตุํ วฏฺฏติฯ กิตฺตาวตา ปน ภินฺนํ โหติ? กาก-กุลล-โสณ-สิงฺคาลาทีหิ มุขตุณฺฑเกน วา ทาฐาย วา อีสกํ ผาลิตมตฺเตนาปิฯ ยสฺส ปน ปตโต ฆํสเนน ฉวิมตฺตํ ฉินฺนํ โหติ, จมฺมํ อจฺฉินฺนํ, เอตํ อภินฺนเมว; จมฺเม ปน ฉินฺเน ภินฺนํฯ ยสฺสาปิ สชีวกาเลเยว ปภินฺนา คณฺฑกุฏฺฐปิฬกา วา วโณ วา โหติ, อิทมฺปิ ภินฺนํฯ ตติยทิวสโต ปภุติ อุทฺธุมาตกาทิภาเวน กุณปภาวํ อุปคตมฺปิ ภินฺนเมวฯ สพฺเพน สพฺพํ ปน อภินฺเนปิ สุสานโคปเกหิ วา อญฺเญหิ วา มนุสฺเสหิ คาหาเปตุํ วฏฺฏติฯ โน เจ อญฺญํ ลภติ, สตฺถเกน วา เกนจิ วา วณํ กตฺวา คเหตพฺพํฯ วิสภาคสรีเร ปน สติํ อุปฏฺฐเปตฺวา สมณสญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา สีเส วา หตฺถปาทปิฏฺฐิยํ วา วณํ กตฺวา คเหตุํ วฏฺฏติฯ