โอจรกกถา

[118] โอจรตีติ โอจรโก, ตตฺถ ตตฺถ อนฺโต อนุปวิสตีติ วุตฺตํ โหติฯ โอจริตฺวาติ สลฺลกฺเขตฺวา, อุปธาเรตฺวาติ อตฺโถฯ อาจิกฺขตีติ ปรกุเลสุ วา วิหาราทีสุ วา ทุฏฺฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ ภณฺฑํ อญฺญสฺส โจรกมฺมํ กาตุํ ปฏิพลสฺส อาโรเจติฯ อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺสาติ อวสฺสํ หาริเย ภณฺเฑ โอจรกสฺส อาณตฺติกฺขเณ อิตรสฺส ฐานาจาวเนติ เอวํ อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺสฯ โย ปน ‘‘ปุริโส เคเห นตฺถิ, ภณฺฑํ อสุกสฺมิํ นาม ปเทเส ฐปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ, ทฺวารํ อสํวุตํ, คตมตฺเตเนว สกฺกา หริตุํ, นตฺถิ นาม โกจิ ปุริสการูปชีวี, โย ตํ คนฺตฺวา หเรยฺยา’’ติอาทินา นเยน ปริยายกถํ กโรติ, ตญฺจ สุตฺวา อญฺโญ ‘‘อหํ ทานิ หริสฺสามี’’ติ คนฺตฺวา หรติ, ตสฺส ฐานาจาวเน ปาราชิกํ, อิตรสฺส ปน อนาปตฺติฯ ปริยาเยน หิ อทินฺนาทานโต มุจฺจตีติฯ

โอจรกกถา นิฏฺฐิตาฯ

โอณิรกฺขกถา

โอณิํ รกฺขตีติ โอณิรกฺโขฯ โย ปเรน อตฺตโน วสนฏฺฐาเน อาภตํ ภณฺฑํ ‘‘อิทํ

ตาว, ภนฺเต, มุหุตฺตํ โอโลเกถ, ยาว อหํ อิทํ นาม กิจฺจํ กตฺวา อาคจฺฉามี’’ติ วุตฺโต รกฺขติ, ตสฺเสตํ อธิวจนํฯ เตเนวาห – ‘‘โอณิรกฺโข นาม อาหฏํ ภณฺฑํ โคเปนฺโต’’ติฯ ตตฺถ โอณิรกฺโข เยภุยฺเยน พนฺธิตฺวา ลคฺเคตฺวา ฐปิตภณฺฑํ อโมเจตฺวาว เหฏฺฐา ปสิพฺพกํ วา ปุฏกํ วา ฉินฺทิตฺวา กิญฺจิมตฺตํ คเหตฺวา สิพฺพนาทิํ ปุน ปากติกํ กโรติ, ‘‘เอวํ คณฺหิสฺสามี’’ติ อามสนาทีนิ กโรนฺตสฺส อนุรุปา อาปตฺติโย เวทิตพฺพาติฯ

โอณิรกฺขกถา นิฏฺฐิตาฯ

สํวิทาวหารกถา

สํวิธาย อวหาโร สํวิทาวหาโร; อญฺญมญฺญสญฺญตฺติยา กตาวหาโรติ วุตฺตํ โหติฯ สํวิทหิตฺวาติ เอกจฺฉนฺทตาย เอกชฺฌาสยตาย สมฺมนฺตยิตฺวาติ อตฺโถฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – สมฺพหุลา ภิกฺขู ‘‘อสุกํ นาม เคหํ คนฺตฺวา, ฉทนํ วา ภินฺทิตฺวา, สนฺธิํ วา ฉินฺทิตฺวา ภณฺฑํ หริสฺสามา’’ติ สํวิทหิตฺวา คจฺฉนฺติฯ เตสุ เอโก ภณฺฑํ อวหรติฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํฯ ปริวาเรปิ เจตํ วุตฺตํ –

‘‘จตุโร ชนา สํวิธาย, ครุภณฺฑํ อวาหรุํ;

ตโย ปาราชิกา, เอโก น ปาราชิโก;

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 479);

ตสฺสายํ อตฺโถ – จตฺตาโร ชนา อาจริยนฺเตวาสิกา ฉมาสกํ ครุภณฺฑํ อาหริตุกามา ชาตาฯ ตตฺถ อาจริโย ‘‘ตฺวํ เอกํ มาสกํ หร, ตฺวํ เอกํ, ตฺวํ เอกํ, อหํ ตโย หริสฺสามี’’ติ อาหฯ อนฺเตวาสิเกสุ ปน ปฐโม ‘‘ตุมฺเห, ภนฺเต, ตโย หรถ, ตฺวํ เอกํ หร, ตฺวํ เอกํ, อหํ เอกํ หริสฺสามี’’ติ อาหฯ อิตเรปิ ทฺเว เอวเมว อาหํสุฯ ตตฺถ อนฺเตวาสิเกสุ เอกเมกสฺส เอเกโก มาสโก สาหตฺถิโก โหติ, เตน เนสํ ทุกฺกฏาปตฺติโย; ปญฺจ อาณตฺติกา, เตหิ ติณฺณมฺปิ ปาราชิกํฯ อาจริยสฺส ปน ตโย สาหตฺถิกา, เตหิสฺส ถุลฺลจฺจยํฯ ตโย อาณตฺติกา, เตหิปิ ถุลฺลจฺจยเมวฯ อิมสฺมิญฺหิ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติกสฺส, อาณตฺติกํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหติฯ สาหตฺถิกํ ปน สาหตฺถิเกเนว กาเรตพฺพํ, อาณตฺติกํ อาณตฺติเกเนวฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘จตุโร ชนา สํวิธาย…เป.… ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ

อปิจ สํวิทาวหาเร อสมฺโมหตฺถํ ‘‘เอกภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ, เอกภณฺฑํ นานาฐานํ; นานาภณฺฑํ เอกฏฺฐานํ, นานาภณฺฑํ นานาฐาน’’นฺติ อิทมฺปิ จตุกฺกํ อตฺถโต สลฺลกฺเขตพฺพํฯ ตตฺถ เอกภณฺฑํ เอกฏฺฐานนฺติ เอกกุลสฺส อาปณผลเก ปญฺจมาสกํ ภณฺฑํ ทุฏฺฐปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา ภิกฺขู เอกํ อาณาเปนฺติ ‘‘คจฺเฉตํ อาหรา’’ติ, ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํฯ