ทฺวิปทกถา

[115] ทฺวิปเทสุ – เย อวหริตุํ สกฺกา, เต ทสฺเสนฺโต ‘‘มนุสฺสา ปกฺขชาตา’’ติ อาหฯ เทวตา ปน อวหริตุํ น สกฺกาฯ ปกฺขา ชาตา เอเตสนฺติ ปกฺขชาตาฯ เต โลมปกฺขา จมฺมปกฺขา อฏฺฐิปกฺขาติ ติวิธาฯ ตตฺถ โมรกุกฺกุฏาทโย โลมปกฺขา, วคฺคุลิอาทโย จมฺมปกฺขา, ภมราทโย อฏฺฐิปกฺขาติ เวทิตพฺพาฯ เต สพฺเพปิ มนุสฺสา จ ปกฺขชาตา จ เกวลํ อิธ ทฺวิปทคฺคหเณน อาคตาฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ อากาสฏฺเฐ จ ปาเณ จ วุตฺตนยเมวาติฯ

ทฺวิปทกถา นิฏฺฐิตาฯ

จตุปฺปทกถา

[116] จตุปฺปเทสุ – ปสุกาติ ปาฬิยํ อาคตาวเสสา สพฺพา จตุปฺปทชาตีติ เวทิตพฺพาฯ หตฺถิอาทโย ปากฏาเยวฯ ตตฺถ เถยฺยจิตฺเตน หตฺถิํ อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, ผนฺทาเปนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํฯ โย ปน มหาพโล พลมเทน ตรุณํ ภิงฺกจฺฉาปํ นาภิมูเล สีเสน อุจฺจาเรตฺวา คณฺหนฺโต จตฺตาโร ปาเท, โสณฺฑํ จ ภูมิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ โมเจติ, ปาราชิกํฯ หตฺถี ปน โกจิ หตฺถิสาลายํ พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ, โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ, โกจิ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ติฏฺฐติ, โกจิ ราชงฺคเณ ติฏฺฐติ, ตตฺถ หตฺถิสาลายํ คีวาย พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส คีวาพนฺธนญฺจ จตฺตาโร จ ปาทาติ ปญฺจ ฐานานิ โหนฺติฯ คีวาย จ เอกสฺมิญฺจ ปาเท อยสงฺขลิกาย พทฺธสฺส ฉ ฐานานิฯ คีวาย จ ทฺวีสุ จ ปาเทสุ พทฺธสฺส สตฺต ฐานานิฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฐานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิฯ อพทฺธสฺส สกลา หตฺถิสาลา ฐานํฯ ตโต อติกฺกมเน, ปาราชิกํฯ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฐิตสฺส สกลํ อนฺโตวตฺถุเมว ฐานํฯ ตสฺส วตฺถุทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํฯ ราชงฺคเณ ฐิตสฺส สกลนครํ ฐานํฯ ตสฺส นครทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํฯ พหินคเร ฐิตสฺส ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํฯ ตํ หรนฺโต ปทวาเรน กาเรตพฺโพฯ นิปนฺนสฺส เอกเมว ฐานํฯ ตํ เถยฺยจิตฺเตน อุฏฺฐาเปนฺตสฺส อุฏฺฐิตมตฺเต ปาราชิกํฯ อสฺเสปิ อยเมว วินิจฺฉโยฯ สเจ ปน โส จตูสุ ปาเทสุ พทฺโธ โหติ, อฏฺฐ ฐานานิ เวทิตพฺพานิฯ เอส นโย โอฏฺเฐปิฯ

โคโณปิ โกจิ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติฯ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ, โกจิ ปน วเช พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ, โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติฯ ตตฺถ เคเห พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส จตฺตาโร ปาทา, พนฺธนญฺจาติ ปญฺจ ฐานานิ; อพทฺธสฺส สกลํ เคหํฯ วเชปิ พทฺธสฺส ปญฺจ ฐานานิฯ อพทฺธสฺส สกโล วโชฯ ตํ วชทฺวารํ อติกฺกาเมติ, ปาราชิกํฯ วชํ ภินฺทิตฺวา หรนฺโต ขณฺฑทฺวารํ อติกฺกาเมติ, ปาราชิกํฯ ทฺวารํ วา วิวริตฺวา วชํ วา ภินฺทิตฺวา พหิ ฐิโต นาเมน ปกฺโกสิตฺวา นิกฺขาเมติ, ปาราชิกํฯ สาขาภงฺคํ ทสฺเสตฺวา ปกฺโกสนฺตสฺสาปิ เอเสว นโยฯ ทฺวารํ อวิวริตฺวา วชํ อภินฺทิตฺวา สาขาภงฺคํ จาเลตฺวา ปกฺโกสติ, โคโณ ฉาตตาย วชํ ลงฺเฆตฺวา นิกฺขมติ, ปาราชิกเมวฯ สเจ ปน ทฺวาเร วิวริเต วเช วา ภินฺเน สยเมว นิกฺขมติ, ภณฺฑเทยฺยํฯ ทฺวารํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา วชมฺปิ ภินฺทิตฺวา วา อภินฺทิตฺวา วา เกวลํ สาขาภงฺคํ จาเลติ, น ปกฺโกสติ, โคโณ ฉาตตาย ปทสา วา ลงฺเฆตฺวา วา นิกฺขมติ, ภณฺฑเทยฺยเมวฯ เอโก มชฺเฌ คาเม พทฺโธ ฐิโต, เอโก นิปนฺโนฯ ฐิตโคณสฺส ปญฺจ ฐานานิ โหนฺติ, นิปนฺนสฺส ทฺเว ฐานานิ; เตสํ วเสน ผนฺทาปนฐานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิฯ

โย ปน นิปนฺนํ อนุฏฺฐาเปตฺวา ตตฺเถว ฆาเตติ, ภณฺฑเทยฺยํฯ สุปริกฺขิตฺเต ปน ทฺวารยุตฺเต คาเม ฐิตโคณสฺส สกลคาโม ฐานํฯ อปริกฺขิตฺเต ฐิตสฺส วา จรนฺตสฺส วา ปาเทหิ อกฺกนฺตฏฺฐานเมว ฐานํ คทฺรภปสุกาสุปิ อยเมว วินิจฺฉโยติฯ

จตุปฺปทกถา นิฏฺฐิตาฯ

พหุปฺปทกถา

[117] พหุปฺปเทสุ – สเจ เอกาย สตปทิยา วตฺถุ ปูรติ, ตํ ปทสา เนนฺตสฺส นวนวุติ ถุลฺลจฺจยานิ, เอกํ ปาราชิกํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

พหุปฺปทกถา นิฏฺฐิตาฯ