เมนู

โยปิ ‘‘มยํ อมุกํ นาม ปเทสํ คจฺฉาม, ตตฺราคตา สุขํ ชีวนฺติ, อมฺเหหิ จ สทฺธิํ คจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺเคปิ ปาเถยฺยาทีหิ กิลมโถ นตฺถี’’ติ วตฺวา สุขํ อตฺตนา สทฺธิํ อาคจฺฉนฺตํ คเหตฺวา คจฺฉติ มคฺคคมนวเสน, น เถยฺยจิตฺเตน; เนวตฺถิ อวหาโรฯ อนฺตรามคฺเค จ โจเรสุ อุฏฺฐิเตสุ ‘‘อเร! โจรา อุฏฺฐิตา, เวเคน ปลาย, เอหิ ยาหี’’ติ วทนฺตสฺสาปิ โจรนฺตราย โมจนตฺถาย วุตฺตตฺตา อวหารํ น วทนฺตีติฯ

ปาณกถา นิฏฺฐิตาฯ

อปทกถา

อปเทสุ อหิ นาม สสฺสามิโก อหิตุณฺฑิกาทีหิ คหิตสปฺโป; ยํ กีฬาเปนฺตา

อฑฺฒมฺปิ ปาทมฺปิ กหาปณมฺปิ ลภนฺติ, มุญฺจนฺตาปิ หิรญฺญํ วา สุวณฺณํ วา คเหตฺวาว มุญฺจนฺติฯ เต กสฺสจิ ภิกฺขุโน นิสินฺโนกาสํ คนฺตฺวา สปฺปกรณฺฑํ ฐเปตฺวา นิทฺทายนฺติ วา, กตฺถจิ วา คจฺฉนฺติ, ตตฺร เจ โส ภิกฺขุ เถยฺยจิตฺเตน ตํ กรณฺฑํ อามสติ, ทุกฺกฏํฯ ผนฺทาเปติ, ถุลฺลจฺจยํฯ ฐานา จาเวติ, ปาราชิกํฯ สเจ ปน กรณฺฑกํ อุคฺฆาเฏตฺวา สปฺปํ คีวาย คณฺหาติ, ทุกฺกฏํฯ อุทฺธรติ, ถุลฺลจฺจยํฯ อุชุกํ กตฺวา อุทฺธรนฺตสฺส กรณฺฑตลโต สปฺปสฺส นงฺคุฏฺเฐ เกสคฺคมตฺเต มุตฺเต ปาราชิกํฯ ฆํสิตฺวา กฑฺฒนฺตสฺส นงฺคุฏฺเฐ มุขวฏฺฏิโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ กรณฺฑมุขํ อีสกํ วิวริตฺวา ปหารํ วา ทตฺวา ‘‘เอหิ, เร’’ติ นาเมน ปกฺโกสิตฺวา นิกฺขาเมติ, ปาราชิกํ ฯ ตเถว วิวริตฺวา มณฺฑูกสทฺทํ วา มูสิกสทฺทํ วา ลาชาวิกิรณํ วา กตฺวา นาเมน ปกฺโกสติ, อจฺฉรํ วา ปหรติ, เอวํ นิกฺขนฺเตปิ ปาราชิกํฯ มุขํ อวิวริตฺวาปิ เอวํ กเต ฉาโต สปฺโป สีเสน กรณฺฑปุฏํ อาหจฺจ โอกาสํ กตฺวา ปลายติ, ปาราชิกเมวฯ สเจ ปน มุเข วิวริเต สยเมว สปฺโป นิกฺขมิตฺวา ปลายติ, ภณฺฑเทยฺยํฯ อถาปิ มุขํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา เกวลํ มณฺฑูกมูสิกสทฺทํ ลาชาวิกิรณเมว จ กโรติ, น นามํ คเหตฺวา ปกฺโกสติ, น อจฺฉรํ วา ปหรติ, สปฺโป จ ฉาตตฺตา ‘‘มณฺฑูกาทีนิ ขาทิสฺสามี’’ติ นิกฺขมิตฺวา ปลายติ, ภณฺฑเทยฺยเมวฯ มจฺโฉ เกวลํ อิธ อปทคฺคหเณน อาคโตฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ อุทกฏฺเฐ วุตฺตเมวาติฯ

อปทกถา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวิปทกถา

[115] ทฺวิปเทสุ – เย อวหริตุํ สกฺกา, เต ทสฺเสนฺโต ‘‘มนุสฺสา ปกฺขชาตา’’ติ อาหฯ เทวตา ปน อวหริตุํ น สกฺกาฯ ปกฺขา ชาตา เอเตสนฺติ ปกฺขชาตาฯ เต โลมปกฺขา จมฺมปกฺขา อฏฺฐิปกฺขาติ ติวิธาฯ ตตฺถ โมรกุกฺกุฏาทโย โลมปกฺขา, วคฺคุลิอาทโย จมฺมปกฺขา, ภมราทโย อฏฺฐิปกฺขาติ เวทิตพฺพาฯ เต สพฺเพปิ มนุสฺสา จ ปกฺขชาตา จ เกวลํ อิธ ทฺวิปทคฺคหเณน อาคตาฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ อากาสฏฺเฐ จ ปาเณ จ วุตฺตนยเมวาติฯ

ทฺวิปทกถา นิฏฺฐิตาฯ

จตุปฺปทกถา

[116] จตุปฺปเทสุ – ปสุกาติ ปาฬิยํ อาคตาวเสสา สพฺพา จตุปฺปทชาตีติ เวทิตพฺพาฯ หตฺถิอาทโย ปากฏาเยวฯ ตตฺถ เถยฺยจิตฺเตน หตฺถิํ อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, ผนฺทาเปนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํฯ โย ปน มหาพโล พลมเทน ตรุณํ ภิงฺกจฺฉาปํ นาภิมูเล สีเสน อุจฺจาเรตฺวา คณฺหนฺโต จตฺตาโร ปาเท, โสณฺฑํ จ ภูมิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ โมเจติ, ปาราชิกํฯ หตฺถี ปน โกจิ หตฺถิสาลายํ พนฺธิตฺวา ฐปิโต โหติ, โกจิ อพทฺโธว ติฏฺฐติ, โกจิ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ติฏฺฐติ, โกจิ ราชงฺคเณ ติฏฺฐติ, ตตฺถ หตฺถิสาลายํ คีวาย พนฺธิตฺวา ฐปิตสฺส คีวาพนฺธนญฺจ จตฺตาโร จ ปาทาติ ปญฺจ ฐานานิ โหนฺติฯ คีวาย จ เอกสฺมิญฺจ ปาเท อยสงฺขลิกาย พทฺธสฺส ฉ ฐานานิฯ คีวาย จ ทฺวีสุ จ ปาเทสุ พทฺธสฺส สตฺต ฐานานิฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฐานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิฯ อพทฺธสฺส สกลา หตฺถิสาลา ฐานํฯ ตโต อติกฺกมเน, ปาราชิกํฯ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฐิตสฺส สกลํ อนฺโตวตฺถุเมว ฐานํฯ ตสฺส วตฺถุทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํฯ ราชงฺคเณ ฐิตสฺส สกลนครํ ฐานํฯ ตสฺส นครทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํฯ พหินคเร ฐิตสฺส ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํฯ ตํ หรนฺโต ปทวาเรน กาเรตพฺโพฯ นิปนฺนสฺส เอกเมว ฐานํฯ ตํ เถยฺยจิตฺเตน อุฏฺฐาเปนฺตสฺส อุฏฺฐิตมตฺเต ปาราชิกํฯ อสฺเสปิ อยเมว วินิจฺฉโยฯ สเจ ปน โส จตูสุ ปาเทสุ พทฺโธ โหติ, อฏฺฐ ฐานานิ เวทิตพฺพานิฯ เอส นโย โอฏฺเฐปิฯ