สุงฺกฆาตกถา

[113] สุงฺกํ ตโต หนนฺตีติ สุงฺกฆาตํ; สุงฺกฏฺฐานสฺเสตํ อธิวจนํฯ ตญฺหิ ยสฺมา ตโต สุงฺการหํ ภณฺฑํ สุงฺกํ อทตฺวา นีหรนฺตา รญฺโญ สุงฺกํ หนนฺติ วินาเสนฺติ, ตสฺมา สุงฺกฆาตนฺติ วุตฺตํฯ ตตฺร ปวิสิตฺวาติ ตตฺร ปพฺพตขณฺฑาทีสุ รญฺญา ปริจฺเฉทํ กตฺวา ฐปิเต สุงฺกฏฺฐาเน ปวิสิตฺวาฯ ราชคฺคํ ภณฺฑนฺติ ราชารหํ ภณฺฑํ; ยโต รญฺโญ ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ สุงฺกํ ทาตพฺพํ โหติ, ตํ ภณฺฑนฺติ อตฺโถฯ ราชกนฺติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ เถยฺยจิตฺโตติ ‘‘อิโต รญฺโญ สุงฺกํ น ทสฺสามี’’ติ เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ภณฺฑํ อามสติ, ทุกฺกฏํฯ ฐปิตฏฺฐานโต คเหตฺวา ถวิกาย วา ปกฺขิปติ, ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน วา อูรุนา สทฺธิํ พนฺธติ, ถุลฺลจฺจยํฯ สุงฺกฏฺฐาเนน ปริจฺฉินฺนตฺตา ฐานาจาวนํ น โหติฯ สุงฺกฏฺฐานปริจฺเฉทํ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมติ, ปาราชิกํฯ

พหิสุงฺกฆาตํ ปาเตตีติ ราชปุริสานํ อญฺญวิหิตภาวํ ปสฺสิตฺวา อนฺโต ฐิโตว พหิ ปตนตฺถาย ขิปติฯ ตญฺเจ อวสฺสํ ปตนกํ, หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํฯ ตญฺเจ รุกฺเข วา ขาณุมฺหิ วา ปฏิหตํ พลววาตเวคุกฺขิตฺตํ วา หุตฺวา ปุน อนฺโตเยว ปตติ, รกฺขติฯ ปุน คณฺหิตฺวา ขิปติ, ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว ปาราชิกํฯ ภูมิยํ ปติตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปุน อนฺโต ปวิสติ, ปาราชิกเมวฯ กุรุนฺทีสงฺเขปฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘สเจ พหิ ปติตํ ฐตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปวิสติ, ปาราชิกํฯ สเจ อติฏฺฐมานํเยว วฏฺฏิตฺวา ปวิสติ รกฺขตี’’ติ วุตฺตํฯ

อนฺโต ฐตฺวา หตฺเถน วา ปาเทน วา ยฏฺฐิยา วา วฏฺเฏติ, อญฺเญน วา วฏฺฏาเปติ, สเจ อฏฺฐตฺวา วฏฺฏมานํ คตํ, ปาราชิกํฯ อนฺโต ฐตฺวา พหิ คจฺฉนฺตํ รกฺขติ, ‘‘วฏฺฏิตฺวา คมิสฺสตี’’ติ วา ‘‘อญฺโญ นํ วฏฺเฏสฺสตี’’ติ วา อนฺโต ฐปิตํ ปจฺฉา สยํ วา วฏฺฏมานํ อญฺเญน วา วฏฺฏิตํ พหิ คจฺฉติ, รกฺขติเยวฯ สุทฺธจิตฺเตน ฐปิเต ปน ตถา คจฺฉนฺเต วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ทฺเว ปุฏเก เอกาพทฺเธ กตฺวา สุงฺกฏฺฐานสีมนฺตเร ฐเปติ, กิญฺจาปิ พหิปุฏเก สุงฺกํ ปาทํ อคฺฆติ, เตน สทฺธิํ เอกาพทฺธตาย ปน อนฺโต ปุฏโก รกฺขติฯ สเจ ปน ปริวตฺเตตฺวา อพฺภนฺตริมํ พหิ ฐเปติ, ปาราชิกํฯ กาเชปิ เอกพทฺธํ กตฺวา ฐปิเต เอเสว นโยฯ สเจ ปน อพนฺธิตฺวา กาชโกฏิยํ ฐปิตมตฺตเมว โหติ, ปาราชิกํฯ

คจฺฉนฺเต ยาเน วา อสฺสปิฏฺฐิอาทีสุ วา ฐเปติ ‘‘พหิ นีหริสฺสตี’’ติ นีหเฏปิ อวหาโร นตฺถิ, ภณฺฑเทยฺยมฺปิ น โหติฯ กสฺมา? ‘‘อตฺร ปวิฏฺฐสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺตู’’ติ วุตฺตตฺตา อิทญฺจ สุงฺกฏฺฐานสฺส พหิ ฐิตํ, น จ เตน นีตํ, ตสฺมา เนว ภณฺฑเทยฺยํ น ปาราชิกํฯ

ฐิตยานาทีสุ ฐปิเต วินา ตสฺส ปโยคํ คเตสุ เถยฺยจิตฺเตปิ สติ เนวตฺถิ อวหาโรฯ