ปทภาชนียวณฺณนา

[92] คาโม นามาติ เอวมาทิ ‘‘คามา วา อรญฺญา วา’’ติ เอตฺถ วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺญสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยสฺมิํ คาเม เอกา เอว กุฏิ, เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท; อยํ เอกกุฏิโก คาโม นามฯ เอเตน นเยน อปเรปิ เวทิตพฺพาฯ อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน ยกฺขปริคฺคหภูโต; ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตาฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺฐกปาการํ อาทิํ กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโตฯ โคนิสาทินิวิฏฺโฐ นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ ทฺเว ตโย นิสีทนฺติ, เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ทฺเว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา นิวิฏฺโฐฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โย โกจิฯ อิมสฺมิญฺจ สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

คามูปจาโรติอาทิ อรญฺญปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ อินฺทขีเล ฐิตสฺสาติ ยสฺส คามสฺส อนุราธปุรสฺเสว ทฺเว อินฺทขีลา, ตสฺส อพฺภนฺตริเม อินฺทขีเล ฐิตสฺส; ตสฺส หิ พาหิโร อินฺทขีโล อาภิธมฺมิกนเยน อรญฺญสงฺเขปํ คจฺฉติฯ ยสฺส ปน เอโก, ตสฺส คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ฐิตสฺสฯ ยตฺราปิ หิ อินฺทขีโล นตฺถิ, ตตฺร คามทฺวารพาหานํ เวมชฺฌเมว ‘‘อินฺทขีโล’’ติ วุจฺจติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ฐิตสฺสา’’ติฯ มชฺฌิมสฺสาติ ถามมชฺฌิมสฺส, โน ปมาณมชฺฌิมสฺส, เนว อปฺปถามสฺส, น มหาถามสฺส; มชฺฌิมถามสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ เลฑฺฑุปาโตติ ยถา มาตุคาโม กาเก อุฑฺฑาเปนฺโต อุชุกเมว หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา เลฑฺฑุํ ขิปติ, ยถา จ อุทกุกฺเขเป อุทกํ ขิปนฺติ, เอวํ อขิปิตฺวา ยถา ตรุณมนุสฺสา อตฺตโน พลํ ทสฺเสนฺตา พาหํ ปสาเรตฺวา เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ, เอวํ ขิตฺตสฺส เลฑฺฑุสฺส ปตนฏฺฐานํฯ ปติโต ปน ลุฐิตฺวา ยตฺถ คจฺฉติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ

อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ฆรูปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺถ ปน นิพฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺฐาเน ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สุปฺปปาโต วา มุสลปาโต วา ฆรูปจาโร นามฯ ตสฺมิํ ฆรูปจาเร ฐิตสฺส เลฑฺฑุปาโต คามูปจาโรติ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ มหาปจฺจริยมฺปิ ตาทิสเมวฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน ‘‘ฆรํ นาม, ฆรูปจาโร นาม, คาโม นาม, คามูปจาโร นามา’’ติ มาติกํ ฐเปตฺวา นิพฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺฐานพฺภนฺตรํ ฆรํ นามฯ ยํ ปน ทฺวาเร ฐิโต มาตุคาโม ภาชนโธวนอุทกํ ฉฑฺเฑติ, ตสฺส ปตนฏฺฐานญฺจ มาตุคาเมเนว อนฺโตเคเห ฐิเตน ปกติยา พหิ ขิตฺตสฺส สุปฺปสฺส วา สมฺมุญฺชนิยา วา ปตนฏฺฐานญฺจ, ฆรสฺส ปุรโต ทฺวีสุ โกเณสุ สมฺพนฺธิตฺวา มชฺเฌ รุกฺขสูจิทฺวารํ ฐเปตฺวา โครูปานํ ปเวสนนิวารณตฺถํ กตปริกฺเขโป จ อยํ สพฺโพปิ ฆรูปจาโร นามฯ ตสฺมิํ ฆรูปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาตพฺภนฺตรํ คาโม นามฯ