อมฺพฏฺโฐ ปน มาณโว จงฺกมนฺโตปิ นิสินฺเนน ภควตา กญฺจิ กญฺจิ [กิญฺจิ กิญฺจิ (ก.)] กถํ สารณียํ วีติสาเรติ, ฐิโตปิ นิสินฺเนน ภควตา กิญฺจิ กิญฺจิ กถํ สารณียํ วีติสาเรติฯ

[262] อถ โข ภควา อมฺพฏฺฐํ มาณวํ เอตทโวจ – ‘‘เอวํ นุ เต, อมฺพฏฺฐ, พฺราหฺมเณหิ วุทฺเธหิ มหลฺลเกหิ อาจริยปาจริเยหิ สทฺธิํ กถาสลฺลาโป โหติ, ยถยิทํ จรํ ติฏฺฐํ นิสินฺเนน มยา กิญฺจิ กิญฺจิ กถํ สารณียํ วีติสาเรตี’’ติ?

ปฐมอิพฺภวาโท

[263] ‘‘โน หิทํ, โภ โคตมฯ คจฺฉนฺโต วา หิ, โภ โคตม, คจฺฉนฺเตน พฺราหฺมโณ พฺราหฺมเณน สทฺธิํ สลฺลปิตุมรหติ, ฐิโต วา หิ, โภ โคตม, ฐิเตน พฺราหฺมโณ พฺราหฺมเณน สทฺธิํ สลฺลปิตุมรหติ, นิสินฺโน วา หิ, โภ โคตม, นิสินฺเนน พฺราหฺมโณ พฺราหฺมเณน สทฺธิํ สลฺลปิตุมรหติ, สยาโน วา หิ, โภ โคตม, สยาเนน พฺราหฺมโณ พฺราหฺมเณน สทฺธิํ สลฺลปิตุมรหติฯ เย จ โข เต, โภ โคตม, มุณฺฑกา สมณกา อิพฺภา กณฺหา [กิณฺหา (ก. สี. ปี.)] พนฺธุปาทาปจฺจา, เตหิปิ เม สทฺธิํ เอวํ กถาสลฺลาโป โหติ, ยถริว โภตา โคตเมนา’’ติฯ ‘‘อตฺถิกวโต โข ปน เต, อมฺพฏฺฐ, อิธาคมนํ อโหสิ, ยาเยว โข ปนตฺถาย อาคจฺเฉยฺยาถ [อาคจฺเฉยฺยาโถ (สี. ปี.)], ตเมว อตฺถํ สาธุกํ มนสิ กเรยฺยาถ [มนสิกเรยฺยาโถ (สี. ปี.)]ฯ อวุสิตวาเยว โข ปน โภ อยํ อมฺพฏฺโฐ มาณโว วุสิตมานี กิมญฺญตฺร อวุสิตตฺตา’’ติฯ

[264] อถ โข อมฺพฏฺโฐ มาณโว ภควตา อวุสิตวาเทน วุจฺจมาโน กุปิโต อนตฺตมโน ภควนฺตํเยว ขุํเสนฺโต ภควนฺตํเยว วมฺเภนฺโต ภควนฺตํเยว อุปวทมาโน – ‘‘สมโณ จ เม, โภ, โคตโม ปาปิโต ภวิสฺสตี’’ติ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘จณฺฑา, โภ โคตม, สกฺยชาติ; ผรุสา, โภ โคตม, สกฺยชาติ; ลหุสา, โภ โคตม, สกฺยชาติ; ภสฺสา, โภ โคตม, สกฺยชาติ; อิพฺภา สนฺตา อิพฺภา สมานา น พฺราหฺมเณ สกฺกโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ ครุํ กโรนฺติ [ครุกโรนฺติ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)], น พฺราหฺมเณ มาเนนฺติ, น พฺราหฺมเณ ปูเชนฺติ, น พฺราหฺมเณ อปจายนฺติฯ ตยิทํ, โภ โคตม, นจฺฉนฺนํ, ตยิทํ นปฺปติรูปํ, ยทิเม สกฺยา อิพฺภา สนฺตา อิพฺภา สมานา น พฺราหฺมเณ สกฺกโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ ครุํ กโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ มาเนนฺติ, น พฺราหฺมเณ ปูเชนฺติ, น พฺราหฺมเณ อปจายนฺตี’’ติฯ อิติห อมฺพฏฺโฐ มาณโว อิทํ ปฐมํ สกฺเยสุ อิพฺภวาทํ นิปาเตสิฯ

ทุติยอิพฺภวาโท

[265] ‘‘กิํ ปน เต, อมฺพฏฺฐ, สกฺยา อปรทฺธุ’’นฺติ? ‘‘เอกมิทาหํ, โภ โคตม, สมยํ อาจริยสฺส พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส เกนจิเทว กรณีเยน กปิลวตฺถุํ อคมาสิํฯ เยน สกฺยานํ สนฺธาคารํ เตนุปสงฺกมิํฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา สกฺยา เจว สกฺยกุมารา จ สนฺธาคาเร [สนฺถาคาเร (สี. ปี.)] อุจฺเจสุ อาสเนสุ นิสินฺนา โหนฺติ อญฺญมญฺญํ องฺคุลิปโตทเกหิ [องฺคุลิปโตทเกน (ปี.)] สญฺชคฺฆนฺตา สํกีฬนฺตา, อญฺญทตฺถุ มมญฺเญว มญฺเญ อนุชคฺฆนฺตา, น มํ โกจิ อาสเนนปิ นิมนฺเตสิฯ ตยิทํ, โภ โคตม, นจฺฉนฺนํ, ตยิทํ นปฺปติรูปํ, ยทิเม สกฺยา อิพฺภา สนฺตา อิพฺภา สมานา น พฺราหฺมเณ สกฺกโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ ครุํ กโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ มาเนนฺติ, น พฺราหฺมเณ ปูเชนฺติ, น พฺราหฺมเณ อปจายนฺตี’’ติฯ อิติห อมฺพฏฺโฐ มาณโว อิทํ ทุติยํ สกฺเยสุ อิพฺภวาทํ นิปาเตสิฯ

ตติยอิพฺภวาโท

[266] ‘‘ลฏุกิกาปิ โข, อมฺพฏฺฐ, สกุณิกา สเก กุลาวเก กามลาปินี โหติฯ สกํ โข ปเนตํ, อมฺพฏฺฐ, สกฺยานํ ยทิทํ กปิลวตฺถุํ, นารหตายสฺมา อมฺพฏฺโฐ อิมาย อปฺปมตฺตาย อภิสชฺชิตุ’’นฺติฯ ‘‘จตฺตาโรเม, โภ โคตม, วณฺณา – ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา สุทฺทาฯ อิเมสญฺหิ, โภ โคตม, จตุนฺนํ วณฺณานํ ตโย วณฺณา – ขตฺติยา จ เวสฺสา จ สุทฺทา จ – อญฺญทตฺถุ พฺราหฺมณสฺเสว ปริจารกา สมฺปชฺชนฺติฯ ตยิทํ, โภ โคตม , นจฺฉนฺนํ, ตยิทํ นปฺปติรูปํ, ยทิเม สกฺยา อิพฺภา สนฺตา อิพฺภา สมานา น พฺราหฺมเณ สกฺกโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ ครุํ กโรนฺติ, น พฺราหฺมเณ มาเนนฺติ, น พฺราหฺมเณ ปูเชนฺติ, น พฺราหฺมเณ อปจายนฺตี’’ติฯ อิติห อมฺพฏฺโฐ มาณโว อิทํ ตติยํ สกฺเยสุ อิพฺภวาทํ นิปาเตสิฯ