ปฐมสนฺทิฏฺฐิกสามญฺญผลํ

[182] ‘‘โสหํ, ภนฺเต, ภควนฺตมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘ยถา นุ โข อิมานิ, ภนฺเต, ปุถุสิปฺปายตนานิ เสยฺยถิทํ – หตฺถาโรหา อสฺสาโรหา รถิกา ธนุคฺคหา เจลกา จลกา ปิณฺฑทายกา อุคฺคา ราชปุตฺตา ปกฺขนฺทิโน มหานาคา สูรา จมฺมโยธิโน ทาสิกปุตฺตา อาฬาริกา กปฺปกา นฺหาปกา สูทา มาลาการา รชกา เปสการา นฬการา กุมฺภการา คณกา มุทฺทิกา, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ เอวํคตานิ ปุถุสิปฺปายตนานิ, เต ทิฏฺเฐว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สิปฺปผลํ อุปชีวนฺติ, เต เตน อตฺตานํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มาตาปิตโร สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, ปุตฺตทารํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มิตฺตามจฺเจ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, สมณพฺราหฺมเณสุ อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐเปนฺติ โสวคฺคิกํ สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกํฯ สกฺกา นุ โข เม , ภนฺเต, เอวเมว ทิฏฺเฐว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุ’นฺติ?

[183] ‘‘สกฺกา, มหาราชฯ เตน หิ, มหาราช, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิฯ ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิฯ ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, อิธ เต อสฺส ปุริโส ทาโส กมฺมกาโร [กมฺมกโร (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี กิงฺการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาที มุขุลฺโลกโก [มุขุลฺโลกิโก (สฺยา. กํ. ก.)]ฯ ตสฺส เอวมสฺส – ‘อจฺฉริยํ, วต โภ, อพฺภุตํ, วต โภ, ปุญฺญานํ คติ, ปุญฺญานํ วิปาโกฯ อยญฺหิ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต มนุสฺโส ; อหมฺปิ มนุสฺโสฯ อยญฺหิ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรติ, เทโว มญฺเญฯ อหํ ปนมฺหิสฺส ทาโส กมฺมกาโร ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี กิงฺการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาที มุขุลฺโลกโกฯ โส วตสฺสาหํ ปุญฺญานิ กเรยฺยํฯ ยํนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺย’นฺติฯ โส อปเรน สมเยน เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยฯ โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน กาเยน สํวุโต วิหเรยฺย, วาจาย สํวุโต วิหเรยฺย, มนสา สํวุโต วิหเรยฺย, ฆาสจฺฉาทนปรมตาย สนฺตุฏฺโฐ, อภิรโต ปวิเวเกฯ ตํ เจ เต ปุริสา เอวมาโรเจยฺยุํ – ‘ยคฺเฆ เทว ชาเนยฺยาสิ, โย เต โส ปุริโส [โย เต ปุริโส (สี. ก.)] ทาโส กมฺมกาโร ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี กิงฺการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาที มุขุลฺโลกโก; โส, เทว, เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโตฯ

โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน กาเยน สํวุโต วิหรติ, วาจาย สํวุโต วิหรติ, มนสา สํวุโต วิหรติ, ฆาสจฺฉาทนปรมตาย สนฺตุฏฺโฐ, อภิรโต ปวิเวเก’ติฯ อปิ นุ ตฺวํ เอวํ วเทยฺยาสิ – ‘เอตุ เม, โภ, โส ปุริโส, ปุนเทว โหตุ ทาโส กมฺมกาโร ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี กิงฺการปฏิสฺสาวี มนาปจารี ปิยวาที มุขุลฺโลกโก’ติ?

[184] ‘‘โน เหตํ, ภนฺเตฯ อถ โข นํ มยเมว อภิวาเทยฺยามปิ , ปจฺจุฏฺเฐยฺยามปิ, อาสเนนปิ นิมนฺเตยฺยาม, อภินิมนฺเตยฺยามปิ นํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ, ธมฺมิกมฺปิสฺส รกฺขาวรณคุตฺติํ สํวิทเหยฺยามา’’ติฯ

[185] ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, ยทิ เอวํ สนฺเต โหติ วา สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ โน วา’’ติ? ‘‘อทฺธา โข, ภนฺเต, เอวํ สนฺเต โหติ สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผล’’นฺติฯ ‘‘อิทํ โข เต, มหาราช, มยา ปฐมํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญตฺต’’นฺติฯ

ทุติยสนฺทิฏฺฐิกสามญฺญผลํ

[186] ‘‘สกฺกา ปน, ภนฺเต, อญฺญมฺปิ เอวเมว ทิฏฺเฐว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุ’’นฺติ? ‘‘สกฺกา, มหาราชฯ เตน หิ, มหาราช, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิฯ ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิฯ ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, อิธ เต อสฺส ปุริโส กสฺสโก คหปติโก กรการโก ราสิวฑฺฒโกฯ ตสฺส เอวมสฺส – ‘อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ, ปุญฺญานํ คติ, ปุญฺญานํ วิปาโกฯ อยญฺหิ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต มนุสฺโส, อหมฺปิ มนุสฺโสฯ อยญฺหิ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรติ, เทโว มญฺเญฯ อหํ ปนมฺหิสฺส กสฺสโก คหปติโก กรการโก ราสิวฑฺฒโกฯ โส วตสฺสาหํ ปุญฺญานิ กเรยฺยํฯ ยํนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺย’นฺติฯ