สีลกฺขนฺธวคฺค,ปาฬิ 177 ปณฺเณ

‘‘กตเม จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา? ‘สสฺสโต โลโก’ติ [โลโกติ วา (สี. ก.)] โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต; ‘อสสฺสโต โลโก’ติ [โลโกติ วา (สี. ก.)] โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต; ‘อนฺตวา โลโก’ติ [โลโกติ วา (สี. ก.)] โข โปฏฺฐปาท…เป.… ‘อนนฺตวา โลโก’ติ [โลโกติ วา (สี. ก.)] โข โปฏฺฐปาท… ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีร’นฺติ โข โปฏฺฐปาท… ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’นฺติ โข โปฏฺฐปาท… ‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข โปฏฺฐปาท… น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข โปฏฺฐปาท… ‘โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข โปฏฺฐปาท… ‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโตฯ

‘‘กสฺมา จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา? น เหเต, โปฏฺฐปาท, อตฺถสํหิตา น ธมฺมสํหิตา น อาทิพฺรหฺมจริยกา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติฯ ตสฺมา เต มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา’’ฯ

เอกํสิกธมฺโม

[424] ‘‘กตเม จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ? อิทํ ทุกฺขนฺติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโตฯ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโตฯ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโตฯ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโตฯ

‘‘กสฺมา จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา? เอเต, โปฏฺฐปาท, อตฺถสํหิตา , เอเต ธมฺมสํหิตา, เอเต อาทิพฺรหฺมจริยกา เอเต นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติฯ ตสฺมา เต มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตาฯ

[425] ‘‘สนฺติ, โปฏฺฐปาท, เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’ติฯ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ – ‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’ติ? เต เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา ‘อามา’ติ ปฏิชานนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกํ วา รตฺติํ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา รตฺติํ อุปฑฺฒํ วา ทิวสํ เอกนฺตสุขิํ อตฺตานํ สญฺชานาถา’ติ [สมฺปชานาถาติ (สี. สฺยา. ก.)]? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ชานาถ – ‘‘อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายา’’’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา, ตาสํ ภาสมานานํ สทฺทํ สุณาถ – ‘‘สุปฺปฏิปนฺนาตฺถ, มาริสา, อุชุปฺปฏิปนฺนาตฺถ, มาริสา, เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย; มยมฺปิ หิ, มาริสา, เอวํปฏิปนฺนา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา’ติ ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, โปฏฺฐปาท, นนุ เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติ? ‘‘อทฺธา โข, ภนฺเต, เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติฯ

[426] ‘‘เสยฺยถาปิ, โปฏฺฐปาท, ปุริโส เอวํ วเทยฺย – ‘อหํ ยา อิมสฺมิํ ชนปเท ชนปทกลฺยาณี, ตํ อิจฺฉามิ ตํ กาเมมี’ติฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อมฺโภ ปุริส, ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณิํ อิจฺฉสิ กาเมสิ, ชานาสิ ตํ ชนปทกลฺยาณิํ ขตฺติยี วา พฺราหฺมณี วา เวสฺสี วา สุทฺที วา’ติ? อิติ ปุฏฺโฐ ‘โน’ติ วเทยฺยฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อมฺโภ ปุริส , ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณิํ อิจฺฉสิ กาเมสิ, ชานาสิ ตํ ชนปทกลฺยาณิํ เอวํนามา เอวํโคตฺตาติ วา, ทีฆา วา รสฺสา วา มชฺฌิมา วา กาฬี วา สามา วา มงฺคุรจฺฉวี วาติ, อมุกสฺมิํ คาเม วา นิคเม วา นคเร วา’ติ? อิติ ปุฏฺโฐ ‘โน’ติ วเทยฺยฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อมฺโภ ปุริส, ยํ ตฺวํ น ชานาสิ น ปสฺสสิ, ตํ ตฺวํ อิจฺฉสิ กาเมสี’ติ? อิติ ปุฏฺโฐ ‘อามา’ติ วเทยฺยฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ , โปฏฺฐปาท, นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติ? ‘‘อทฺธา โข, ภนฺเต, เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติฯ

‘‘เอวเมว โข, โปฏฺฐปาท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’ติฯ

ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ – ‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’’’ติ? เต เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา ‘อามา’ติ ปฏิชานนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกํ วา รตฺติํ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา รตฺติํ อุปฑฺฒํ วา ทิวสํ เอกนฺตสุขิํ อตฺตานํ สญฺชานาถา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ชานาถ – ‘‘อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา, ตาสํ ภาสมานานํ สทฺทํ สุณาถ – ‘‘สุปฺปฏิปนฺนาตฺถ, มาริสา, อุชุปฺปฏิปนฺนาตฺถ, มาริสา, เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย; มยมฺปิ หิ, มาริสา, เอวํปฏิปนฺนา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา’’’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

[427] ‘‘เสยฺยถาปิ, โปฏฺฐปาท, ปุริโส จาตุมหาปเถ นิสฺเสณิํ กเรยฺย ปาสาทสฺส อาโรหณายฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อมฺโภ ปุริส, ยสฺส ตฺวํ [ยํ ตฺวํ (สี. ก.)] ปาสาทสฺส อาโรหณาย นิสฺเสณิํ กโรสิ, ชานาสิ ตํ ปาสาทํ ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา ทิสาย ปจฺฉิมาย วา ทิสาย อุตฺตราย วา ทิสาย อุจฺโจ วา นีโจ วา มชฺฌิโม วา’ติ? อิติ ปุฏฺโฐ ‘โน’ติ วเทยฺยฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อมฺโภ ปุริส, ยํ ตฺวํ น ชานาสิ น ปสฺสสิ, ตสฺส ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหณาย นิสฺเสณิํ กโรสี’ติ? อิติ ปุฏฺโฐ ‘อามา’ติ วเทยฺยฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, โปฏฺฐปาท, นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติ? ‘‘อทฺธา โข, ภนฺเต, เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหีรกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตี’’ติฯ

‘‘เอวเมว โข, โปฏฺฐปาท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’ติฯ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ – ‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘‘เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’ติ ? เต เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา ‘อามา’ติ ปฏิชานนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอกํ วา รตฺติํ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา รตฺติํ อุปฑฺฒํ วา ทิวสํ เอกนฺตสุขิํ อตฺตานํ สญฺชานาถา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ชานาถ อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘โน’ติ วทนฺติฯ

‘‘ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา’ ตาสํ เทวตานํ ภาสมานานํ สทฺทํ สุณาถ- ‘‘สุปฺปฏิปนฺนาตฺถ, มาริสา, อุชุปฺปฏิปนฺนาตฺถ , มาริสา, เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย; มยมฺปิ หิ, มาริสา, เอวํ ปฏิปนฺนา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา’ติ? อิติ ปุฏฺฐา ‘‘โน’’ติ วทนฺติฯ

ตโย อตฺตปฏิลาภา

[428] ‘‘ตโย โข เม, โปฏฺฐปาท, อตฺตปฏิลาภา – โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ, มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ, อรูโป อตฺตปฏิลาโภฯ กตโม จ, โปฏฺฐปาท, โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ? รูปี จาตุมหาภูติโก กพฬีการาหารภกฺโข [กพฬีการภกฺโข (สฺยา. ก.)], อยํ โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภฯ กตโม มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ? รูปี มโนมโย สพฺพงฺคปจฺจงฺคี อหีนินฺทฺริโย, อยํ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภฯ กตโม อรูโป อตฺตปฏิลาโภ? อรูปี สญฺญามโย, อยํ อรูโป อตฺตปฏิลาโภฯ