ปน นิมิตฺตกรณโต ปุเร คณฺหนฺตสฺส เจว เตน นิมิตฺตกมฺเม
กเต คณฺหิตุํ อนารภิตฺวา ปจฺฉา สยเมว คณฺหนฺตสฺส จ วเสน
วุตฺตํ ฯ
[107]

อาณตฺติกถา

ยํ ฯ อสมฺโมหตฺถนฺติ ยสฺมา สงฺเกต-
กมฺมาทึ กโรนฺโต เอโก ปุเรภตฺตาทีสุ วา อกฺขินิกฺขณนาทีนิ วา
ทิสฺวา คณฺหาติ วทติ เอโก คเหตพฺพภณฺฑนิสฺสิตํ กตฺวา
ปุเรภตฺตํ เอวํวณฺณสณฺฐานํ ภณฺฑํ คณฺหาติ วทติ เอโก ตฺวํ
อิตฺถนฺนามสฺส ปาวท โส อญฺญสฺส ปาวทตูติอาทินา ปุคฺคล-
ปฏิปาฏิยา จ อาณาเปติ ตสฺมา กาลวเสน กิริยาวเสน ภณฺฑ-
วเสน ปุคฺคลวเสน จ อาณตฺเต วิสงฺเกตาวิสงฺเกตวเสน เอเตสุ
สงฺเกตกมฺมนิมิตฺตกมฺเมสุ อสมฺโมหตฺถํ ฯ นิมิตฺตสญฺญํ กตฺวาติ
อีทิสํ นาม ภณฺฑนฺติ วณฺณสณฺฐานาทิวเสน คหณสฺส นิมิตฺตภูตํ
สญฺญาณํ กตฺวา ฯ ยถาธิปฺปายํ คจฺฉตีติ ทุติโย ตติยสฺส ตติโย
จตุตฺถสฺสาติ เอวํ ปฏิปาฏิยา เจ วทนฺตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ สเจ
ปน ทุติโย จตุตฺถสฺส อาโรเจติ น ยถาธิปฺปายํ อาณตฺติ คตาติ
เนวตฺถิ ถุลฺลจฺจยํ ฯ ปฐมํ วุตฺตทุกฺกฏเมว โหติ ฯ ตเทว โหตีติ
ภณฺฑหรณํ วินา เกวลํ สาสนปฏิคฺคหณมตฺตสฺเสว สิทฺธตฺตา ตเทว
ถุลฺลจฺจยํ โหติ น ทุกฺกฏํ นาปิ ปาราชิกนฺติ อตฺโถ ฯ
สพฺพตฺถาติ อีทิเสสุ สพฺพฏฺฐาเนสุ ฯ เตสมฺปิ ทุกฺกฏนฺติ อาโรจน-
[ ม. ป. 99 ส. ป. 449-50 ]

ปจฺจยา ทุกฺกฏํ ฯ ปฏิคฺคหิตมตฺเตติ เอตฺถ อวสฺสํ เจ ปฏิคฺ-
คณฺหาติ ตโต ปุพฺเพว อาจริยสฺส ถุลฺลจฺจยํ น ปน
อปฺปฏิคฺคหิเตติ ทฏฺฐพฺพํ ฯ กสฺมา ปนสฺส ถุลฺลจฺจยนฺติ อาห
มหาชโน หิ เตน ปาเป นิโยชิโตติ ฯ มูลฏฺฐสฺเสว ทุกฺกฏนฺติ อยํ
ตาว อฏฺฐกถานโย ฯ อาจริยา ปน วิสงฺเกตตฺตาเอว มูลฏฺฐสฺสาติ
ปาลิยํ อวุตฺตตฺตา ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺส เจตํ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ อิมินาว
เหฏฺฐา อาคตวาเรสุปิ ปฏิคฺคณฺหนฺตานํ ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ เวทิ-
ตพฺพํ ตมฺปน ตตฺถ โอกาสาภาวโต อวตฺวา อิธ วุตฺตนฺติ
วทนฺติ ฯ เอวํ ปุน อาณตฺติยาปิ ทุกฺกฏเมว โหตีติ ปฐมํ อตฺถ-
สาธกตฺตาภาวโต วุตฺตํ ฯ อาณตฺติกฺขเณเยว ปาราชิโกติ มคฺคา-
นนฺตรผลํ วิย อตฺถสาธิกาณตฺติเจตนากฺขเณเยว ปาราชิโก ฯ
พธิรตายาติ อุจฺจํ ภณนฺโต พธิรตาย วา น สาเวตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ
อาณตฺโต อหํ ตยาติ อิมสฺมึ วาเร ปุน ปฏิกฺขิปิตพฺพภาเวน
อตฺถสาธกตฺตาภาวโต มูลฏฺฐสฺส นตฺถิ ปาราชิกํ ฯ ปณฺเณ วา
สิลาย วา ยตฺถ กตฺถจิ โจริยํ กาตพฺพนฺติ ลิขิตฺวา ฐปิเต ปารา-
ชิกเมวาติ ตีสุปิ คณฺฐีปเทสุ วุตฺตํ ฯ ตมฺปน ยสฺมา อทินฺนา-
ทานโต ปริยายกถาย มุจฺจติ ตสฺมา วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํ ฯ
ยทิ ปน อสุกสฺมึ นาม ฐาเน อสุกํ นาม ภณฺฑํ ฐิตํ ตํ
อวหราติ ปณฺเณ ลิขิตฺวา กสฺสจิ เปเสติ โส เจ ตํ ภณฺฑํ อวหรติ
[ ม. ป. 100 ส. ป. 450-52 ]

อาณตฺติยา อวหฏนฺนาม โหตีติ ยุตฺตํ อาณาปกสฺส ปาราชิกํ ฯ
อาณตฺติกถา นิฏฺฐิตา ฯ
[108] ตตฺถ ตตฺถาติ ภูมฏฺฐถลฏฺฐาทีสุ ฯ องฺคญฺจ ทสฺเสนฺ-
โตติ โยเชตพฺพํ ฯ วตฺถุเภเทนาติ อวหริตพฺพสฺส วตฺถุโน ครุก-
ลหุกเภเทน ฯ อาปตฺติเภทนฺติ ปาราชิกถุลฺลจฺจยทุกฺกฏานํ วเสน
อาปตฺติเภทํ ฯ มนุสฺสภูเตน ปเรน ปริคฺคหิตํ ปรปริคฺคหิตํ ฯ น
จ สกสญฺญีติ อิมินา ปรปริคฺคหิตํ วตฺถุ กถิตํ ฯ น จ วิสฺสาสคฺ-
คาหี น จ ตาวกาลิกนฺติ อิมินา ปน ปรปริคฺคหิตสญฺญา กถิตา ฯ
น วิสฺสาสคฺคาหิตาติ วิสฺสาสคฺคาเหน อคฺคหิตภาโว ฯ น ตาว-
กาลิกตาติ ปจฺฉา ทาตพฺพตํ กตฺวา อคฺคหิตภาโว ฯ อนชฺฌา-
วตฺถุกนฺติ มเมทนฺติ ปริคฺคหวเสน อนชฺฌาวตฺถุกํ อรญฺเญ
ทารุติณปณฺณาทิ ฯ ฉฑฺฑิตนฺติ กฏฺฐหารกาทีหิ อติภาราทิตาย
อนตฺถิกภาเวน อรญฺญาทีสุ ฉฑฺฑิตํ ฯ ฉินฺนมูลกนฺติ นฏฺฐํ
ปริเยสิตฺวา อาลยสงฺขาตสฺส มูลสฺส ฉินฺนตฺตา ฉินฺนมูลกํ ฯ
อสฺสามิกนฺติ อนชฺฌาวตฺถุกาทีหิ ตีหิ อากาเรหิ ทสฺสิตํ อสฺสามิกํ
วตฺถุ ฯ อุภยมฺปีติ ยถาวุตฺตลกฺขณํ อสฺสามิกํ อตฺตโน สนฺตกญฺจ ฯ
[109] ยาย เสยฺยาย สยิโต กาลํ กโรติ สา อนุฏฺฐาน-
เสยฺยา นาม ฯ จิตฺเตน ปน อธิวาเสตีติ วุตฺตมตฺถํ วิภาเวตุํ
น กิญฺจิ วทตีติ วุตฺตํ ฯ ปากติกํ กาตุนฺติ ยตฺตกํ คหิตํ ปริภุตฺตํ
[ ม. ป. 99 ส. ป. 452-4 ]

วา ตตฺตกํ ทาตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ปฏิทสฺสามีติ ยํ คหิตํ
ตเทว วา อญฺญํ วา ตาทิสํ ปุน ทสฺสามีติ อตฺโถ ฯ สงฺฆสนฺตเก
สงฺฆํ อนุชานาเปตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา กสฺสจิ วตฺถุโน อนนุชานิ-
ตพฺพโต จ สงฺฆสนฺตกํ ปน ปฏิทาตุเมว วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ ตสฺมึ-
เยว อตฺตภาเว นิพฺพตฺตาปีติ ตสฺมึเยว มตสรีเร อุปฺปนฺนาปิ ฯ
วินีตวตฺถูสุ สาฏกตณฺหาย ตสฺมึเยว มตสรีเร นิพฺพตฺตเปโต วิยาติ
ทฏฺฐพฺพํ ฯ รุกฺขาทีสุ ลคฺคิตสาฏเก วตฺตพฺพเมว นตฺถีติ มนุสฺเสหิ
อปริคฺคหิตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ สเจ ปน ตํ อารกฺขเกหิ ปริคฺคหิตํ
โหติ คเหตุํ น วฏฺฏติ ฯ ทารุภณฺฑาทีสุ ภาริยมิทํ ตฺวํ เอกปสฺสํ
อุกฺขิป อหํ เอกปสฺสํ อุกฺขิปามีติ อุภเยสํ ปโยเคน เอกสฺส วตฺถุโน
ฐานา จาวนํ สนฺธาย สาหตฺถิกาณตฺติกนฺติ วุตฺตํ ฯ อิทญฺจ
กายวาจานํ อีทิเส ฐาเน องฺคภาวมตฺตทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ยาย
ปน เจตนาย สมุฏฺฐาปิโต ปโยโค สาหตฺถิโก อาณตฺติโก วา
ปธานภาเวน ฐานา จาวนํ สาเธติ ตสฺสา วเสน อาปตฺติ
กาเรตพฺพา ฯ อญฺญถา สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติกสฺส องฺคํ น
โหติ อาณตฺติกํ วา สาหตฺถิกสฺสาติ อิทํ วิรุชฺฌติ ฯ
ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
[110] วินีตวตฺถูสุ ฯ สนฺธาวตีติ สุฏฺฐุ ธาวติ ฯ วิธาวตีติ
วิวิธา นานปฺปกาเรน ธาวติ ฯ กายวจีทฺวารเภทํ วินาปีติ กาย-
[ ม. ป. 100-102 ส. ป. 454 - 6 ]

กายโจปนํ วจีเภทญฺจ วินา ฯ ปฏิสงฺขานพเลนาติ ตถาวิธจิตฺตุปฺปาเท
อาทีนวปจฺจเวกฺขณพเลน ฯ ปุจฺฉาสภาเคนาติ ปุจฺฉานุรูเปน ฯ
นิรุตฺติเอว ปโถ นิรุตฺติปโถ ฯ ตสฺมึ นิรุตฺติปเถ ฯ เตนาห โวหาร-
วจนมตฺเตติ ฯ ยถากมฺมํ คโตติ อิมินา ตสฺส มตภาวํ ทสฺเสติ ฯ
อพฺภุณฺเหติ อิมินา วุตฺตเมว ปริยายนฺตเรน วิภาเวตุํ อลฺลสรีเรติ
วุตฺตํ ฯ วิสภาคสรีเรติ อิตฺถีสรีเร ฯ วิสภาคสรีรตฺตา อจฺจาสนฺเน
น ภวิตพฺพนฺติ อาห สีเส วาติอาทึ ฯ วฏฺฏตีติ วิสภาคสรีเรปิ
อตฺตนาว วุตฺตวิธึ กาตุํ สาฏกญฺจ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ เกจิ ปน
กิญฺจาปิ อิมินา สิกฺขาปเทน อนาปตฺติ อิตฺถีรูปํ ปน อามสนฺตสฺส
ทุกฺกฏนฺติ วทนฺติ ฯ
[111] กุสํ สงฺกาเมตฺวาติ กุสํ ปริวตฺเตตฺวา ฯ กูฏมานกูฏ-
กหาปณาทีหีติ อาทิสทฺเทน ตุลากูฏกํสกูฏวญฺจนาทึ สงฺคณฺหาติ ฯ
ตตฺถ กูฏมานํ หทยเภทสิขาเภทรชฺชุเภทวเสน ติวิธํ โหติ ฯ ตตฺถ
หทยนฺติ นาฬิอาทิมานภาชนานํ อพฺภนฺตรํ ฯ ตสฺส เภโท ฉิทฺท-
กรณํ หทยเภโท ฯ โส สปฺปิเตลาทิมินนกาเล ลพฺภติ ฯ ตานิ
หิ คณฺหนฺโต เหฏฺฐา ฉิทฺเทน มาเนน สณิกํ อาสิญฺจาติ วตฺวา
อนฺโตภาชเน พหุํ ปคฺฆราเปตฺวา คณฺหาติ ททนฺโต ฉิทฺทํ ปิธาย
สีฆํ ปูเรตฺวา เทติ ฯ สิขาเภโท ติลตณฺฑุลาทิมินนกาเล ลพฺภติ ฯ
ตานิ หิ คณฺหนฺโต สณิกํ สิขํ อุสฺสาเปตฺวา คณฺหาติ เทนฺโต
[ ม. ป. 103-7 ส. ป. 456-58 ]

เวเคน ปูเรตฺวา สิขํ ฉินฺทนฺโต เทติ ฯ รชฺชุเภโท เขตฺตวตฺถุ-
มินนกาเล ลพฺภติ ฯ เขตฺตาทึ มินนฺตา หิ อมหนฺตมฺปิ มหนฺตํ
กตฺวา มินนฺติ มหนฺตมฺปิ อมหนฺตํ ฯ กูฏกหาปโณ ปากโฏเยว ฯ
ตุลากูฏํ ปน รูปกูฏํ องฺคกูฏํ คหณกูฏํ ปฏิจฺฉนฺนกูฏนฺติ จตุพฺพิธํ
โหติ ฯ ตตฺถ รูปกูฏํ นาม เทฺว ตุลา สรูปา กตฺวา คณฺหนฺโต
มหติยา คณฺหาติ ททนฺโต ขุทฺทกาย เทติ ฯ องฺคกูฏํ นาม
คณฺหนฺโต ปจฺฉาภาเค หตฺเถน ตุลํ อกฺกมติ ททนฺโต ปุพฺพ-
ภาเค อกฺกมติ ฯ คหณกูฏํ นาม คณฺหนฺโต มูเล รชฺชช คณฺหาติ
ททนฺโต อคฺเค ฯ ปฏิจฺฉนฺนกูฏํ นาม ตุลํ สุสิรํ กตฺวา อนฺโต
อยจุณฺณํ ปกฺขิปิตฺวา คณฺหนฺโต ตํ ปจฺฉาภาเค กโรติ ททนฺโต
อคฺคภาเค ฯ กํโส วุจฺจติ สุวณฺณปาติ ฯ ตาย วญฺจนํ กํสกูฏํ ฯ
กถํ ฯ เอกํ สุวณฺณปาตึ กตฺวา อญฺญา เทฺว ติสฺโส โลหปาติโย
สุวณฺณวณฺณา กโรนฺติ ฯ ตโต ชนปทํ คนฺตฺวา กิญฺจิเทว อฑฺฒ-
กุลํ ปวิสิตฺวา สุวณฺณภาชนานิ กีณถาติ วตฺวา อคฺเฆ ปุจฺฉิเต
สมคฺฆตรํ ทาตุกามา โหนฺติ ฯ ตโต เตหิ กถํ อิเมสํ สุวณฺณ-
ภาโว ชานิตพฺโพติ วุตฺเต วีมํสิตฺวา คณฺหถาติ สุวณฺณปาตึ
ปาสาเณ ฆํสิตฺวา สพฺพปาติโย ทตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ วญฺจนํ นาม
เตหิ เตหิ อุปาเยหิ ปเรสํ วญฺจนํ ฯ ตตฺริทเมกํ วตฺถุ ฯ เอโก
กิร มิคลุทฺทโก มิคญฺจ มิคโปตกญฺจ คเหตฺวา อาคจฺฉติ ฯ
[ ม. ป. 107 ส. ป. 458 ]

ตเมโก ธุตฺโต กึ โภ มิโค อคฺฆติ กึ มิคโปตโกติ อาห ฯ
มิโค เทฺว กหาปเณ มิคโปตโก เอกนฺติ วุตฺเต กหาปณํ ทตฺวา
มิคโปตกํ คเหตฺวา โถกํ คนฺตฺวา นิวตฺโต น เม โภ
มิคโปตเกน อตฺโถ มิคํ เม เทหีติ อาห ฯ เตนหิ เทฺว กหาปเณ
เทหีติ ฯ โส อาห นนุ โภ มยา ปฐมํ เอโก กหาปโณ ทินฺโนติ ฯ
อาม ทินฺโนติ ฯ อิมมฺปิ มิคโปตกํ คณฺห เอวํ โส จ กหาปโณ
อยญฺจ กหาปณคฺฆนโก มิคโปตโกติ เทฺว กหาปณา ภวิสฺสนฺตีติ ฯ
โส การณํ วทตีติ สลฺลกฺเขตฺวา มิคโปตกํ คเหตฺวา มิคํ อทาสีติ ฯ
[112] พลสาติ พเลน ฯ ปนฺถฆาตคฺคหเณน หิมวิจราโมส-
คุมฺพวิจราโมสาปิ สงฺคหิตา ฯ ตตฺถ ยํ หิมปาตสมเย หิเมน
ปฏิจฺฉนฺนา หุตฺวา มคฺคปฏิปนฺนํ ชนํ มูสนฺติ อยํ หิมวิจราโมโส ฯ
ยํ คุมฺพาทีหิ ปฏิปนฺนํ ชนํ มูสนฺติ อยํ คุมฺพวิจราโมโส ฯ
อุทฺธาเรเยว ปาราชิกนฺติ สเจ สาฏโก ภวิสฺสติ คณฺหิสฺสามีติ
ปริกปฺปสฺส ปวตฺตตฺตา สาฏกสฺเสว ตตฺถ สพฺภาวโต ฯ ปทวาเรน
กาเรตพฺโพติ ภูมิยํ อนิกฺขิปิตฺวาว วีมํสิตตฺตา วุตฺตํ ฯ ปริยุฏฺฐิโตติ
อนุพนฺโธ ฯ ทิสฺวา หฏตฺตา ปริกปฺปาวหาโร น ทิสฺสตีติ อิมินา
ปริกปฺปาวหารสฺส อสมฺภวํ ทสฺเสนฺโต มหาปจฺจรีอาทีสุ วุตฺตสฺส
อยุตฺตภาวํ วิภาเวติ ฯ มหาอฏฺฐกถายนฺติอาทินา ปน ปริกปฺปา-
วหารสพฺภาวํ ปาลิยา สํสนฺทนภาวํ จ วิภาเวนฺโต มหาอฏฺฐกถายํ
[ ม. ป. 107 ส. ป. 458-9 ]

วุตฺตเมว สุวุตฺตนฺติ ทีเปติ ฯ เตเนว มาติกฏฺฐกถายมฺปิ
มหาอฏฺฐกถานโยว ทสฺสิโต ฯ เกจีติ มหาอฏฺฐกถายเมว เอกจฺเจ
อาจริยา ฯ มหาปจฺจริยมฺปนาติ ปนสทฺโท เกจิวาทโต มหาปจฺจริ-
วาทสฺส วิเสสสนฺทสฺสนตฺโถ ฯ เตน เกจิวาโท มหาปจฺจริวาเทนาปิ
น สเมตีติ ทสฺเสติ ฯ มหาอฏฺฐกถานโยเอว จ มหาปจฺจริวาเทนาปิ
สํสนฺทนโต ยุตฺตตโรติ วิภาเวติ ฯ อลงฺการภณฺฑนฺติ องฺคุลิมุทฺ-
ทิกาทิอลงฺการภณฺฑํ ฯ กุสํ ปาเตตฺวาติ วิลีวมยํ วา ตาลปณฺณ-
มยํ วา กตสญฺญาณํ ยงฺกิญฺจิ กุสํ ปาเตตฺวา ฯ สมคฺฆตรนฺติ
อปฺปคฺฆตรํ ฯ ปรโกฏฺฐาสโต กุเส อุทฺธเฏปิ น ตาว กุสสฺส
ปริวตฺตนํ ชาตนฺติ วุตฺตํ อุทฺธาเร รกฺขตีติ ฯ
[113] สิเวยฺยกนฺติ สิวิรฏฺเฐ ชาตํ ฯ ชนฺตาฆรวตฺถุสฺมึ ยสฺมา
อานนฺทตฺเถโร ตตฺถ อนาปตฺติภาวํ ชานาติ ตสฺมา ตสฺส กุกฺกุจฺจํ
อโหสีติ น วุตฺตํ ฯ ยสฺมา จ สยํ ภควโต นาโรเจสิ ตสฺมา
อาโรเจสีติ เอกวจนํ น วุตฺตํ ฯ วิฆาสนฺติ ขยิตาวเสสํ อุจฺฉิฏฺฐํ
วา ฯ กปฺปิยํ การาเปตฺวาติ ปจาเปตฺวา ฯ อตฺตคุตฺตตฺถายาติ
ตนฺนิมิตฺตอุปทฺทวโต อตฺตานํ รกฺขณตฺถาย ฯ ชิฆจฺฉาภิภูตา หิ
สีหาทโย อตฺตนา ขาทิยมานํ คณฺหนฺตานํ อนตฺถมฺปิ กเรยฺยุํ ฯ
ปรานุทฺทยตายาติ สีหาทีสุ ปรสตฺเตสุ อนุกมฺปาย ฯ ชิฆจฺฉา-
วิโนทนตฺถํ หิ เตหิ ขาทิยมานํ เต ปลาเปตฺวา คณฺหโต เตสุ
[ ม. ป. 107 ส. ป. 459-64 ]

อนุกมฺปา นาม น ภวิสฺสติ ฯ
[114] เตกฏุลยาคุวตฺถุมฺหิ วิยาติ มุสาวาทสามญฺญโต วุตฺตํ ฯ
อาณตฺเตหีติ สมฺมเตน อาณตฺเตหิ ฯ อาณตฺเตนาติ สามิเกหิ
อาณตฺเตน ฯ อปรสฺส ภาคํ เทหีติ อสนฺตํ ปุคฺคลํ ทสฺเสตฺวา
คหิตตฺตา ภณฺฑเทยฺยนฺติ วุตฺตํ ฯ อญฺเญนาติ ยถาวุตฺเตหิ สมฺม-
ตาทีหิ จตูหิ อญฺเญน ฯ อปรมฺปิ ภาคํ เทหีติ วุตฺเตปิ สงฺฆ-
สนฺตกตฺตา อมูลกเมว คหิตนฺติ อุทฺธาเรเยว ภณฺฑคฺเฆน กาเร-
ตพฺโพติ วุตฺตํ ฯ อิตเรหิ ทียมานนฺติ สมฺมเตน เตน อาณตฺเตน
วา ทียมานํ ฯ เอวํ คณฺหโตติ อปรมฺปิ ภาคํ เทหีติ วตฺวา วา
กูฏวสฺสานิ คเณตฺวา วา คณฺหโต ฯ สุทินฺนนฺติ เหฏฺฐา สามิเกน
เตน อาณตฺเตน วา ทียมานํ คิหิสนฺตกํ อปรสฺส ภาคํ เทหีติ
วตฺวา คณฺหโต อปรสฺส อภาวโต สามิกสนฺตกเมว โหตีติ ภณฺฑ-
เทยฺยํ ชาตํ ฯ อิธ ปน เตหิ เอวํ ทียมานํ อปรภาคํ เทหีติ
วตฺวา วา กูฏวสฺสานิ คเณตฺวา วา คณฺหโต เทหีติ วุตฺตตฺตา
อญฺญาตกวิญฺญตฺติมตฺตํ ฐเปตฺวา เนว ปาราชิกํ น ภณฺฑเทยฺยนฺติ
สุทินฺนเมว โหติ ฯ
[115] ปริกฺขารวตฺถูสุ วุตฺตปริกฺขารสฺส เหฏฺฐา วุตฺตภณฺฑสฺส
จ โก วิเสโสติ ฯ ยํ ปริโภคโยคฺคํ อาภรณาทิรูปํ อกตฺวา
ยถาสภาวเมว ฐปิตํ ตํ ภณฺฑํ ยมฺปน ตถา กตฺวา ปริภุญฺชิตุํ
[ ม. ป. 107 - 8 ส. ป. 465-6 ]

อนุจฺฉวิกากาเรน ฐปิตํ อาภรณาทิกํ ตํ ปริกฺขารนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
สงฺกาเมตฺวาติ ฐิตฏฺฐานโต อปเนตฺวา ฯ ถวิกนฺติ อุปาหนตฺถวิกาทิ
ยงฺกิญฺจิ ถวิกํ ฯ อาหราเปนฺเตสุ ภณฺฑเทยฺยนฺติ คหิเต อตฺตมโน
โหตีติ วจนโต อนตฺตมนสฺส สนฺตกํ คหิตํปิ ปุน ทาตพฺพเมวาติ
วุตฺตํ ฯ สมฺมุขีภูเตหิ ภาเชตพฺพนฺติ วจนโต ภาชนียภณฺฑํ
อุปจารสีมฏฺฐานํเยว ปาปุณาตีติ อาห อุปจารสีมายํ ฐิตสฺเสว คเหตุํ
วฏฺฏตีติ ฯ
[116] ภณฺฑเทยฺยนฺติ อุภินฺนํ สาลยภาเว สติ โจรสฺส วา
สามิกสฺส วา กสฺสจิ สมฺปตฺตสฺสปิ ทาตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ
เอเสว นโยติ ปํสุกูลสญฺญาย คหิเต ภณฺฑเทยฺยํ เถยฺยจิตฺเตน
ปาราชิกนฺติ อตฺโถ ฯ คาเมสูติ คามิเกสุ มนุสฺเสสุ ฯ คามคฺคห-
เณน เหตฺถ คามฏฺฐา วุตฺตา ฯ วุฏฺฐหนฺเตสูติ คามํ ฉฑฺเฑตฺวา
ปลายนฺเตสุ ฯ ปุน อาวสนฺเต ชนปเทติ ชานปทิเกสุ ปุน อาคนฺ-
ตฺวา วสนฺเตสุ ฯ อวิเสเสน วุตฺตนฺติ สอุสฺสาหา วา นิรุสฺสาหา
วาติ วิเสสํ อปรามสิตฺวา สามญฺญโต วุตฺตํ ฯ น หิ กติปยานํ
อนุสฺสาเห สติ สงฺฆิกมสงฺฆิกํ โหตีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ
สอุสฺสาหมตฺตเมว ปมาณนฺติ สามิกานํ ปริจฺฉินฺนภาวโต วุตฺตํ ฯ
ตโตติ คณสนฺตกโต ปุคฺคลสนฺตกโต วา ฯ เสนาสนตฺถาย นิยมิ-
ตนฺติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตํ ฯ จตูสุ ปจฺจเยสุ ยสฺสกสฺสจิ อตฺถาย
[ม. ป. 108-111 ส.ป. 466-7 ]

นิยมิเตปิ วุตฺตนยเมว ฯ อิสฺสรวตายาติ ปรํ อาปุจฺฉิตฺวา วา
อนาปุจฺฉิตฺวา วา ทาตพฺพกิจฺจํ นตฺถิ อหเมเวตฺถ ปมาณนฺติ เอวํ
อตฺตโน อิสฺสรภาเวน ฯ อคฺเฆน กาเรตพฺโพติ อคฺฆานุรูปํ ทุกฺก-
เฏน ถุลฺลจฺจเยน วา กาเรตพฺโพ ฯ อิสฺสรวตาย ปริภุญฺชโต คีวาติ
นเกวลํ เอตฺเถว คีวา เหฏฺฐา กุลสงฺคหตฺถาย อิสฺสรวตาย วา
ทินฺเนปิ คีวาเยว ฯ สุขาทิตเมวาติ อนฺโตวิหาเร นิสีทิตฺวา
คณฺฑิปฺปหรณาทิวุตฺตวิธานสฺส กตตฺตา สุขาทิตํ ฯ สงฺฆิกํ หิ เวภงฺ-
คิยภณฺฑํ อนฺโตวิหาเร วา พหิสีมาย วา โหตุ พหิสีมายํ ฐิเตหิ
อปโลเกตฺวา ภาเชตุํ น วฏฺฏติ ฯ อุภยตฺถ ฐิตมฺปิ ปน อนฺโต-
สีมายํ ฐิเตหิ อปโลเกตฺวา ภาเชตุํ วฏฺฏติเยว ฯ เตเนว ตีสุปิ
คณฺฐีปเทสุ วุตฺตํ วิหาเรเยว นิสีทิตฺวา เอวํ กตตฺตา สุขาทิตนฺติ
อาหาติ ฯ อยญฺจ อตฺโถ วสฺสุปนายิกกฺขนฺธกฏฺฐกถายํ อาวิภวิสฺสติ ฯ
[117] วุตฺตวาทิกวตฺถูสุ ปาลิยํ ฯ ยุคสาฏกนฺติ สาฏกยุคํ ฯ
ตุลนฺติ ปลสตํ ฯ โทณนฺติ โสฬสนาฬิมตฺตํ ฯ ปริจฺเฉทํ ปน กตฺวาติ
ยตฺตกํ อิจฺฉติ ตตฺตกํ อคฺฆวเสน วา จีวราทิปจฺจยวเสน วา
ปริจฺเฉทํ กตฺวา ฯ อุปารมฺภาติ ภทนฺตา อปริจฺเฉทํ กตฺวา วทนฺตีติ
เอวํ โทสาโรปนโต ฯ
[118] ฉาตชฺฌตฺตนฺติ ชิฆจฺฉาทุกฺเขน ปีฬิตํ อตฺตสนฺตานํ ฯ
ธนุกนฺติ ขุทฺทกธนุกํ ฯ พทฺโธ โหตีติ ติริยํ พทฺโธ โหติ ฯ สุนข-
[ ม. ป. 112 -5 ส.ป. 467-9 ]

ทฏฺฐนฺติ สามิเกหิ วิสชฺชิตสุนเขน คหิตํ ฯ ยฏฺฐิยา สห ปาเตตีติ
สูกรสฺส อาคมนโต ปุเรตรเมว ตตฺถ อพชฺฌนตฺถาย ปาเตติ ฯ
มทฺทนฺโต คจฺฉติ ภณฺฑเทยฺยนฺติ เอกสูกรคฺฆนกํ ภณฺฑํ ทาตพฺพํ ฯ
น หิ เตน มคฺเคน คจฺฉนฺตา สพฺเพว สูกรา เตน ปาเสน
พชฺฌนฺติ ฯ เอโกเยว จ ปฐมตรํ คจฺฉนฺโต พชฺฌติ ฯ ตสฺมา
เอกสูกรคฺฆนกํ ภณฺฑํ ทาตพฺพํ ฯ ปจฺฉา คจฺฉตีติ เตน กตปฺ-
ปโยเคน อคนฺตฺวา ปจฺฉา สยเมว คจฺฉติ ฯ เหฏฺฐา วุตฺเตสุ
อีทิเสสุ ฐาเนสุ เอเสว นโย ฯ อุทฺธริตฺวา ฉฑฺเฑตีติ ปุเรตรเมว
อุทฺธริตฺวา ฉฑฺเฑติ ฯ วิหารภูมิยนฺติ วิหารสามนฺตา อรญฺญปฺ-
ปเทเส ฯ รกฺขํ ยาจิตฺวาติ ราชราชมหามตฺตาทีนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา
อนุทฺทิสฺส รกฺขํ ยาจิตฺวา ฯ กุมินมุขนฺติ กุมินสฺส อนฺโต มจฺฉานํ
ปวิสนมุขํ ฯ คุมฺเพ ขิปติ ภณฺฑเทยฺยเมวาติ กุมินสฺส อนฺโต
ปวิสิตพฺพานํ มจฺฉานํ อคฺเคน ภณฺฑเทยฺยํ ฯ
[119] วีสตึสาทิวเสน ปริจฺฉินฺนา ภิกฺขู เอตฺถาติ ปริจฺฉินฺน-
ภิกฺขุกํ ฯ เถรานนฺติ อาคนฺตุกตฺเถรานํ ฯ เตสมฺปีติ อาวาสิก-
ภิกฺขูนมฺปิ ฯ ปริโภคตฺถายาติ สงฺฆิกปริโภควเสน ปริภุญฺชนตฺถาย ฯ
คหเณติ ปาฐเสโส ทฏฺฐพฺโพ ฯ ยตฺถาติ ยสฺมึ อาวาเส ฯ อญฺเญสํ
อภาวนฺติ อญฺเญสํ อาคนฺตุกภิกฺขูนํ อภาวํ ฯ ตตฺถาติ ตาทิเส
อาวาเส ฯ ภาเชตฺวา ขาทนฺตีติ อาคนฺตุกานมฺปิ สมฺปตฺตาน
[ ม. ป. 115-9 ส. ป. 469-72 ]

ภาเชตฺวา ขาทนฺตีติ อธิปฺปาโย ฯ จตูสุ ปจฺจเยสุ สมฺมา
อุปเนนฺตีติ อมฺพผลาทีนิ วิกฺกีณิตฺวา จีวราทีสุ จตูสุ ปจฺจเยสุ สมฺมา
อุปนาเมนฺติ ฯ จีวรตฺถาย นิยเมตฺวา ทินฺนาติ ฯ อิเมสํ รุกฺขานํ
ผลานิ วิกฺกีณิตฺวา จีวเรสุเยว อุปเนตพฺพานิ น ภาเชตฺวา ขาทิ-
ตพฺพานีติ เอวํ นิยมิตฺวา ทินฺนา ฯ เตสุปิ อาคนฺตุกา อนิสฺสราติ
ปจฺจยปริโภคตฺถาย นิยเมตฺวา ทินฺนตฺตา ภาเชตฺวา ขาทิตุํ อนิสฺ-
สรา ฯ น เตสุ ฯเปฯ ฐาตพฺพนฺติ เอตฺถ อาคนฺตุเกหิ เหฏฺฐา
วุตฺตนเยน ภาเชตฺวา ขาทิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโย ฯ เตสํ กติกาย
ฐาตพฺพนฺติ ภาเชตฺวา น ขาทิตพฺพนฺติ วา เอตฺตเกสุ รุกฺเขสุ
ผลานิ คณฺหิสฺสามาติ วา เอตฺตกานิ ผลานิ คณฺหิสฺสามาติ วา
เอตฺตกานํ ทิวสานํ อพฺภนฺตเร คณฺหิสฺสามาติ วา น กิญฺจิ คณฺหิสฺ-
สามาติ วา เอวํ กตาย อาวาสิกานํ กติกาย อาคนฺตุเกหิ ฐาตพฺพํ ฯ
มหาอฏฺฐกถาย อนิสฺสราติ วจเนน ทีปิโตเยว อตฺโถ มหาปจฺจริยํ
จตุนฺนํ ปจฺจยานนฺติอาทินา วิตฺถาเรตฺวา ทสฺสิโต ฯ ปริโภค-
วเสเนวาติ เอตฺถ เอวสทฺโท อฏฺฐานปฺปยุตฺโต ฯ ปริโภควเสน
ตเมว ภาเชตฺวาติ โยเชตพฺพํ ฯ เอตฺถาติ เอตสฺมึ วิหาเร รฏฺเฐ
วา ฯ เสนาสนปจฺจยนฺติ เสนาสนญฺจ ตทตฺถาย นิยเมตฺวา
ฐปิตญฺจ ฯ ลามกโกฏิยาติ ลามกํ อาทึ กตฺวา ฯ ลามกเสนาสนโต
ปฏฺฐายาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เสนาสเนปิ ติณาทีนิ ลามกโกฏิยาว
[ ม. ป. 119 ส. ป. 473-4 ]

วิสชฺเชตพฺพานิ ฯ เสนาสนปริกฺขาราปิ ลามกโกฏิยาว วิสชฺเช-
ตพฺพา ฯ มูลวตฺถุจฺเฉทํ ปน กตฺวา น อุปเนตพฺพนฺติ อิมินา กึ
วุตฺตํ โหติ ฯ ตีสุปิ คณฺฐีปเทสุ ตาว อิทํ วุตฺตํ สพฺพานิ เสนา-
สนานิ น วิสชฺเชตพฺพานีติ วุตฺตํ โหตีติ ฯ ลามกโกฏิยา วิสชฺเชนฺ-
เตหิปิ เสนาสนภูมิโย น วิสชฺเชตพฺพาติ อยมตฺโถ วุตฺโต โหตีติ
โน ขนฺติ ฯ วีมํสิตฺวา ยํ รุจฺจติ ตํ คเหตพฺพํ ฯ ธมฺมสนฺตเกน
พุทฺธปูชํ กาตุํ พุทฺธสนฺตเกน วา ธมฺมปูชํ กาตุํ วฏฺฏติ น
วฏฺฏตีติ ฯ ตถาคตสฺส โข เอตํ วาเสฏฺฐ อธิวจนํ ธมฺมกาโย
อิติปีติ จ โย โข วกฺกลิ ธมฺมํ ปสฺสติ โส มํ ปสฺสตีติ จ
วจนโต วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ เกจิ ปน เอวํ สนฺเต โย ภิกฺขเว
มํ อุปฏฺฐเหยฺย โส คิลานํ อุปฏฺฐเหยฺยาติ วจนโต พุทฺธสนฺตเกน
คิลานสฺสาปิ เภสชฺชํ กาตุํ ยุตฺตนฺติ อาปชฺเชยฺย ตสฺมา น
วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ ตํ อการณํ ฯ น หิ โย ภิกฺขเว มํ อุปฏฺฐ-
เหยฺย โส คิลานํ อุปฏฺฐเหยฺยาติ อิมินา อตฺตโน จ คิลานสฺส
จ เอกสทิสตา ตทุปฏฺฐานสฺส วา สมผลตา วุตฺตา ฯ อยํ เหตฺถ
อตฺโถ โย มํ โอวาทานุสาสนีกรเณน อุปฏฺฐเหยฺย โส คิลานํ
อุปฏฺฐเหยฺย มม โอวาทการเกน คิลาโน อุปฏฺฐาตพฺโพติ ฯ
ภควโต จ คิลานสฺส จ อุปฏฺฐานํ เอกสทิสนฺติ เอวมฺปเนตฺถ
อตฺโถ น คเหตพฺโพ ฯ ตสฺมา โย โว อานนฺท มยา ธมฺโม จ
[ ม. ป. 119 ส. ป. 475 ]

วินโย จ เทสิโต ปญฺญตฺโต โส โว มมจฺจเยน สตฺถาติ วจนโต
อหญฺจ ปนิทานิ เอโก โอวทามิ อนุสาสามิ มยิ ปรินิพฺพุเต
อิมานิ จตุราสีติพุทฺธสหสฺสานิ ตุมฺเห โอวทิสฺสนฺติ อนุสาสิสฺสนฺตีติ
วุตฺตตฺตา จ พหุสฺสุตํ ภิกฺขุํ ปสํสนฺเตน จ โย พหุสฺสุโต น โส
ตุมฺหากํ สาวโก นาม พุทฺโธ นาม เอส จุนฺทาติ วุตฺตตฺตา
ธมฺมครุกตฺตา จ ตถาคตสฺส ปุพฺพนโยเอว ปสตฺถตโรติ อมฺหากํ
ขนฺติ ฯ ปณฺณํ อาโรเปตฺวาติ เอตฺตเกเหว รุกฺเขหิ เอตฺตกเมว
คเหตพฺพนฺติ ปณฺณํ อาโรเปตฺวา ฯ ลิขิตฺวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ
นิมิตฺตสญฺญํ กตฺวาติ สงฺเกตํ กตฺวา ฯ ทารกาติ เตสํ ปุตฺต-
นตฺตาทโย ทารกา อญฺเญปิ เยเกจิ โคปกา โหนฺติ เต สพฺเพปิ
วุตฺตา ฯ สพฺพตฺถาปิ คิหีนํ โคปกทาเน ยตฺตกํ โคปกา เทนฺติ
ตตฺตกํ คเหตพฺพํ ฯ สงฺฆิเก ปน ยถาปริจฺเฉทเมว คเหตพฺพนฺติ
ทีปิตตฺตา อตฺถโต เอกนฺติ วุตฺตํ ฯ
[120] ตโตติ ยถาวุตฺตอุโปสถาคาราทิกรณตฺถาย ฐปิตทารุ-
สมฺภารโต ฯ อาปุจฺฉิตฺวาติ การกสงฺฆํ อาปุจฺฉิตฺวา ฯ ตํ สพฺพมฺปิ
อาหริตฺวาติ อนาปุจฺฉิตฺวาปิ ตาวกาลิกํ อาหริตฺวา ฯ อาหารา-
เปนฺโตติ เอตฺถ อนาหราเปนฺเตปิ ทาตพฺพเมว ฯ อยเมว ภิกฺขุ
อิสฺสโรติ เอกสฺส ภิกฺขุโน ปาปุณนฏฺฐานํ ตโตเยว เสนาสนโต
ตสฺส ทาตพฺพํ น จ โส ตโต อุฏฺฐาเปตพฺโพติ วุตฺตํ โหติ ฯ
[ ม. ป. 119 ส. ป. 476 ]

[121] อุทกปูชนฺติ เจติยฏฺฐาเนสุ สิญฺจนนฺติ คณฺฐีปเทสุ
วุตฺตํ ฯ วตฺตสีเสนาติ เกวลํ สทฺธาย น เวตฺตนาทิอตฺถาย ฯ
สวตฺถุกนฺติ สห ภูมิยา ฯ ติณมตฺตํ ปน ทาตพฺพนฺติ กสฺมา
วุตฺตํ กินฺตํ ครุภณฺฑํ น โหตีติ ฯ น โหติ ฯ อรกฺขิตอโคปิ-
ตฏฺฐาเน หิ วินสฺสนกภาเวน ฐิตํ ครุภณฺฑํ น โหติ ฯ ตสฺมา
ตาทิสํ สนฺธาย ติณมตฺตํ ปน ทาตพฺพนฺติ วุตฺตํ ฯ ชคฺคิตฺวาติ
สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร ชคฺคิตฺวา ฯ
[122] กุฑฺฑนฺติ เคหภิตฺตึ ฯ ปาการนฺติ ปริกฺเขปปาการํ ฯ
ตโตติ ฉฑฺฑิตวิหารโต ฯ ตโต อาหริตฺวา เสนาสนํ กตํ โหตีติ
สามนฺตคามวาสีหิ ภิกฺขูหิ ฉฑฺฑิตวิหารโต ทารุสมฺภาราทึ อาหริตฺวา
เสนาสนํ กตํ โหติ ฯ
[123] จตุพฺภาคอุทกสมฺภินฺเนติ จตุตฺถภาเคน อุทเกน
สมฺภินฺเน ฯ โอทนภาชนียวตฺถุสมินฺติ เทหิ อปรสฺส ภาคนฺติ อาคต-
วตฺถุสฺมึ ฯ อยฺยา อตฺตนา กาตุํ ยุตฺตมฺปิ น กโรนฺติ อติวิย
ถทฺธาติ ปสาทํ ภินฺทิตฺวา จิตฺเตน กุปฺปติ ตสฺมา ปสาทานุ-
รกฺขณตฺถายาติ วุตฺตํ ฯ อิทฺธึ ปฏิสํหรีติ อิทฺธึ วิสชฺเชสิ ฯ
สกฏฺฐาเนเยว อฏฺฐาสีติ อิทฺธิยา วิสชฺชิตตฺตาเอว ปาสาโท ปุน
อาคจฺฉตูติ อนธิฏฺฐิเตปิ สยเมว อาคนฺตฺวา สกฏฺฐาเนเยว อฏฺฐาสิ ฯ
ยาว ทารกา ปาสาทํ อาโรหนฺติ ตาว ปาสาโท เตสํ สนฺติเก
[ ม. ป. 120 - 3 ส. ป. 476 - 81 ]

โหตูติ ปุพฺเพ อธิฏฺฐิตตฺตาเอว จ กาลปริจฺเฉทํ กตฺวา อธิฏฺฐิเต
ตโต ปรํ อิทฺธิ วิสชฺชิตา นาม โหตีติ กตฺวา วุตฺตํ เถโร อิทฺธึ
ปฏิสํหรีติ ฯ ยสฺมา เต ทารกา เอวํ คเหตฺวา คตานํ สนฺตกา
น โหนฺติ ยสฺมา จ อีทิเสน ปโยเคน เถเรน เต อานีตา
นาม น โหนฺติ ตสฺมา เถโร เอวมกาสีติ ทฏฺฐพฺพํ ฯ เตเนวาห
โวหารวเสนาติอาทึ ฯ อตฺตโน ปกติวณฺณํ อวิชหิตฺวา พหิทฺธา
หตฺถิอาทิทสฺสนํ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหตีติ อาคตญฺจอธิฏฺฐาน-
วเสน นิปฺผนฺนตฺตา อธิฏฺฐานิทฺธิ นาม ฯ โส ปกติวณฺณํ
วิชหิตฺวา กุมารกวณฺณํ วา ทสฺเสติ นาควณฺณํ วา ฯเปฯ วิวิธมฺปิ
เสนาพฺยูหํ ทสฺเสตีติ เอวํ อาคตา อิทฺธิ ปกติวณฺณวิชหนวิการ-
วเสน ปวตฺตตฺตา วิกุพฺพนอิทฺธิ นาม ฯ อตฺตานํ อทสฺเสตฺวา
พหิทฺธา หตฺถิอาทิทสฺสนมฺปิ เอตฺเถว สงฺคหิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
ปกติวณฺณวิชหนํ หิ นาม อตฺตโน ปกติรูปสฺส อญฺเญสํ อทสฺสนํ
น สพฺเพน สพฺพํ ตสฺส นิโรธนํ ฯ เอวญฺจ กตฺวา อตฺตานํ
อทสฺเสตฺวา พหิทฺธา หตฺถิอาทิทสฺสนมฺปิ เอตฺเถว สงฺคหิตนฺติ อิทมฺปิ
ปกติวณฺณํ วิชหิตฺวาติ วุตฺตมูลปเทน น วิรุชฺฌติ ฯ
[124] ปราชิตกิเลเสนาติ สนฺตาเน ปุน อนุปฺปตฺติธมฺมตา-
ปาทเนน จตูหิ มคฺคญาเณหิ สห วาสนาย สมุจฺฉินฺนสพฺพกิเลเสน ฯ
อิธาติ อิมสฺมึ สาสเน ฯ เตน สิกฺขาปเทน สมํ อญฺญํ อเนก-
[ ม. ป. 125-6 ส. ป. 480 ]

นยโวกิณฺณํ คมฺภีรตฺถวินิจฺฉยํ กิญฺจิ สิกฺขาปทํ น วิชฺชตีติ
โยเชตพฺพํ ฯ อตฺโถ จ วินิจฺฉโย จ อตฺถวินิจฺฉยา ฯ คมฺภีรา
อตฺถวินิจฺฉยา อสฺสาติ คมฺภีรตฺถวินิจฺฉยํ ฯ วตฺถุมฺหิ โอติณฺเณติ
โจทนาวตฺถุมฺหิ สงฺฆมชฺฌํ โอติณฺเณ ฯ เอเกน เอกสฺมึ โจทิเต
สยเมว วา อาคนฺตฺวา อตฺตนา กตวีติกฺกเม อาโรจิเตติ วุตฺตํ
โหติ ฯ เอตฺถาติ โอติณฺเณ วตฺถุมฺหิ ฯ วินิจฺฉยํ กโรนฺเตน
สหสา ปาราชิกนฺติ อวตฺวา ยํ กตฺตพฺพํ ตํ ทสฺเสตุํ ปาลินฺติ-
อาทิมาห ฯ วินิจฺฉโยติ ปาราชิกาปตฺติวินิจฺฉโย ฯ อวตฺวาวาติ
ตฺวํ ปาราชิกํ อาปนฺโนติ อวตฺวาว ฯ กปฺปิเยปิ จ วตฺถุสฺมินฺติ
วตฺวา จ อวตฺวา จ คณฺหิตุํ อรหรูเป มาตาปิตุสนฺตเกปิ วตฺถุสฺมึ ฯ
ลหุวุตฺติโนติ เถยฺยจิตฺตุปฺปาเทน ลหุปริวตฺติโน ฯ อาสีวิสนฺติ
สีฆเมว สกลสรีเร ผรณสมตฺถวิสํ ฯ
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ
ทุติยปาราชิกวณฺณนา สมตฺตา ฯ
[ ม. ป. 126 ส. ป. 480-1 ]

ตติยปาราชิกวณฺณนา

[125] ตีหีติ กายวจีมโนทฺวาเรหิ ฯ วิภาวิตนฺติ ปกาสิตํ ฯ
เทสิตํ ปญฺญตฺตนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ติกฺขตฺตุํ ปาการปริกฺเขป-
วฑฺฒเนนาติ ติกฺขตฺตุํ ปาการปริกฺเขเปน นครภูมิยา วฑฺฒเนน ฯ
วิสาลีภูตตฺตาติ คาวุตนฺตรํ คาวุตนฺตรํ ปุถุภูตตฺตา ฯ พาราณสี-
รญฺเญ กิร อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ คพฺโภ สณฺฐาสิ ฯ สา ญตฺวา
รญฺโญ นิเวเทสิ ฯ ราชา คพฺภปริหารํ อทาสิ ฯ สา สมฺมา
ปริหริยมานคพฺภา คพฺภปริปากกาเล วิชายนฆรํ ปาวิสิ ฯ ปุญฺญ-
วนฺตีนํ ปจฺจูสสมเย คพฺภวุฏฺฐานํ โหติ ฯ สา จ ตาสํ อญฺญ-
ตรา ฯ เตน ปจฺจูสสมเย อลตฺตกปฏลพนฺธุชีวปุปฺผสทิสํ มํสเปสึ
วิชายิ ฯ ตโต อญฺญา เทวิโย สุวณฺณพิมฺพสทิเส ปุตฺเต วิชายนฺติ
อคฺคมเหสี มํสเปสินฺติ รญฺโญ ปุรโต มม อวณฺโณ อุปฺปชฺ-
เชยฺยาติ จินฺเตตฺวา เตน อวณฺณภเยน ตํ มํสเปสึ เอกสฺมึ ภาชเน
ปกฺขิปิตฺวา ปฏิกุชฺเชตฺวา ราชมุทฺทิกาย ลญฺเจตฺวา คงฺคาย โสเต
ปกฺขิปาเปสิ ฯ มนุสฺเสหิ ฉฑฺฑิตมตฺเต เทวตา รกฺขํ สํวิทหึสุ ฯ
สุวณฺณปฏฺฏิกํ เจตฺถ ชาติหิงฺคุลเกน พาราณสีรญฺโญ อคฺคมเหสิยา
ปชาติ ลิขิตฺวา พนฺธึสุ ฯ ตโต นํ ภาชนํ อุมฺมิภยาทีหิ อนุปทฺทุตํ
คงฺคาโสเตน ปายาสิ ฯ เตน จ สมเยน อญฺญตโร ตาปโส
[ ม. ป. 128 ส. ป. 482 ]