สาขํ ฯ นิปนฺนสฺส เทฺวติ พนฺธเนน สทฺธึ เทฺว ฯ ฆาเตตีติ เอตฺถ
เถยฺยจิตฺเตน วินาเสนฺตสฺส สหปฺปโยคตฺตา ทุกฺกฏเมว น ปาจิตฺติ-
ยนฺติ อาจริยา วทนฺติ ฯ
[103]

โอณิรกฺขกถา

ยํ ฯ โอณินฺติ โอณีตํ ฯ อานีตนฺติ
อตฺโถ ฯ โอณิรกฺขสฺส สนฺติเก ฐปิตภณฺฑํ อุปนิธิ วิย สงฺโค-
ปนตฺถาย อนิกฺขิปิตฺวา มุหุตฺตมตฺตํ โอโลกนตฺถาย ฐปิตตฺตา ฐานา-
จาวนมตฺเตน ปาราชิกํ ชเนติ ฯ
[104]

สํวิธาวหารกถา

ยํ ฯ สมฺพหุลา สํวิทหิตฺวา เอโก ภณฺฑํ
อวหรติ อาปตฺติ สพฺเพสํ ปาราชิกสฺสาติ ปาลิยํ อวิเสเสน
วุตฺตตฺตา อาณาปกานํ อาณตฺติกฺขเณ อาปตฺติ อวหารกสฺส
อุทฺธาเรติ ยถาสมฺภวํ โยเชตฺวา อตฺโถ คเหตพฺโพ อาณตฺติกถายํ
โส ตํ ภณฺฑํ อวหรติ อาปตฺติ สพฺเพสํ ปาราชิกสฺสาติอาทีสุ
วิย ฯ เอตฺถาปิ หิ อาณาปกสฺส อาณตฺติกฺขเณเยว อาปตฺติ
วุตฺตา ฯ ตถา จ วกฺขติ อถ ตํ ภณฺฑํ อวสฺสํ หาริยํ โหติ
ยํ ปรโต สพฺเพสํ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสาติ วุตฺตํ ตโต อิมสฺส
ตงฺขเณเยว ปาราชิกํ โหตีติ อยํ ยุตฺติ สพฺพตฺถ เวทิตพฺพาติ ฯ
สํวิธาวหาเร จ อาณตฺติ นตฺถีติ น วตฺตพฺพา อนฺเตวาสิเกสุ
เอกเมกสฺส เอเกโก มาสโก สาหตฺถิโก โหติ ปญฺจ อาณตฺติกาติ
วจนโต ฯ อาณตฺติยา จ สติ อาณาปกสฺส อาณตฺติกฺขเณเยว
[ ม. ป. 96 ส. ป. 444-6 ]

อาปตฺติ อิจฺฉิตพฺพา น อุทฺธาเร ฯ ยทิ เอวํ เตสุ เอโก ภณฺฑํ
อวหรติ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติ กสฺมา วุตฺตนฺติ ฯ
นายํ โทโส ฯ เอตฺถ หิ สพฺเพสํเยว อาปตฺติทสฺสนตฺถํ อวหาร-
กสฺสาปิ อาปตฺติสมฺภวฏฺฐานํ ทสฺเสนฺโต ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปารา-
ชิกนฺติ อาห ฯ น ปน อาณาปกานมฺปิ อุทฺธาเรเยว อาปตฺติ-
ทสฺสนตฺถนฺติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพ ฯ สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ
คจฺเฉตํ อาหราติ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติอาทีสุปิ เอวเมว
อตฺโถ คเหตพฺโพ ฯ อถวา สํวิธาวหาเร อาณาปกานมฺปิ
อุทฺธาเรเยว อาปตฺติ น อาณตฺติกฺขเณติ อาเวณิกมิทํ ลกฺขณนฺติ
อฏฺฐกถาจริยปฺปมาเณน คเหตพฺพํ ฯ อิโต วา อญฺเญน ปกาเรน
ยถา อฏฺฐกถายํ ปุพฺเพนาปรํ น วิรุชฺฌติ ตถา วีมํสิตฺวา
คเหตพฺพํ ฯ สํวิธายาติ สํวิทหิตฺวา ฯ เตน เนสํ ทุกฺกฏาปตฺติโยติ
อาณตฺติวเสน ปาราชิกาปตฺติยา อสมฺภเว สติ วุตฺตํ ฯ ยทิ หิ
เต อาณตฺตา อวสฺสํ ตํ ตํ หรนฺติ ปาราชิกาปตฺติเยว เนสํ
ทฏฺฐพฺพา น ทุกฺกฏาปตฺติ ฯ สาหตฺถิยํ วา อาณตฺติยสฺส
อาณตฺติยํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหตีติ ภินฺนกาลวิสยตฺตา
อญฺญมญฺญสฺส องฺคํ น โหติ ฯ ตถาหิ สหตฺถา อวหรนฺตสฺส
ฐานาจาวเน อาปตฺติ อาณตฺติยา ปน อาณตฺติกฺขเณเยวาติ
ภินฺนกาลวิสยา สาหตฺถิกาณตฺติเกหิ อาปชฺชิตพฺพาปตฺติโย ฯ
[ ม. ป. 96 ส. ป. 446-7 ]

[105]

สงฺเกตกมฺมกถา

ยํ ฯ โอจรเก วุตฺตนเยเนวาติ อวสฺสํ
หาริเย ภณฺเฑติอาทินา วุตฺตนเยน ฯ ปาลิยํ ตํ สงฺเกตํ ปุเร
วา ปจฺฉา วาติ เอตฺถ ตํ สงฺเกตนฺติ สามิอตฺเถ อุปโยควจนนฺติ
ทฏฺฐพฺพํ ฯ ตสฺส สงฺเกตสฺสาติ อตฺโถ ฯ อถวา ตํ สงฺเกตํ
อปฺปตฺวา ปุเร วา ตํ สงฺเกตํ อติกฺกมฺม ปจฺฉา วาติ เอวเมตฺถ
โยชนา เวทิตพฺพา ฯ เตเนวาห อชฺชาติ นิยมิตํ ตํ สงฺเกตํ
อติกฺกมฺมาติอาทึ ฯ ตํ นิมิตฺตํ ปุเร วา ปจฺฉา วาติ เอตฺถาปิ
อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
[106]

นิมิตฺตกมฺมกถา

ยํ ฯ อกฺขินิขณนาทิ นิมิตฺตกมฺมํ ปน
ลหุกํ อิตฺตรกาลํ ตสฺมา ตงฺขเณเยว ตํ ภณฺฑํ อวหริตุํ น
สกฺกา ฯ ตถาหิ กิญฺจิ ภณฺฑํ ทูเร โหติ กิญฺจิ ภาริยํ ตํ
คเหตุํ ยาว คจฺฉติ ยาว อุกฺขิปิตุํ วายมติ ตาว นิมิตฺตกมฺมสฺส
ปจฺฉา โหติ เอวํ สนฺเตปิ นิมิตฺตกมฺมโต ปฏฺฐาย คณฺหิตุํ
อารทฺธตฺตา เตเนว นิมิตฺเตน อวหรตีติ วุจฺจติ ฯ ยทิ เอวํ
ปุเรภตฺตปฺปโยโคว เอโสติ วาโท ปมาณภาวํ อาปชฺชตีติ ฯ
นาปชฺชติ ฯ น หิ สงฺเกตกมฺมํ วิย นิมิตฺตกมฺมํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ ตตฺถ
หิ กาลปริจฺเฉโท อตฺถิ อิธ นตฺถิ ฯ กาลวเสน หิ สงฺเกตกมฺมํ
วุตฺตํ กิริยาวเสน นิมิตฺตกมฺมนฺติ อยเมเตสํ วิเสโส ฯ ตํ นิมิตฺตํ
ปุเร วา ปจฺฉา วา ภณฺฑํ อวหรติ มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺตีติ อิทํ
[ ม. ป. 96-7 ส. ป. 448 ]