สมนฺตา ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํ อพฺภนฺตรํ วติอาสนฺนปฺปเทสสงฺขาตํ
อุปจารํ ฯ ตาทิสํ อุปจารํ โอกฺกมิตฺวา ปริหรเณ สาทีนวตฺตา
ทุกฺกฏํ วุตฺตํ ฯ เอตฺถาติ สุงฺกฆาเฏ ฯ ทฺวีหิ เลฑฺฑุปาเตหีติ
อยํ นิยโม อาจริยปรมฺปราคโตติ มหาคณฺฐีปเท วุตฺตํ ฯ
[100]

ปาณกถา

ยํ ฯ ติรจฺฉานคตสฺส เอกนฺเตน ปาทคฺฆนกตา
น สมฺภวตีติ อาห เอกํเสน อวหารปโหนกํ ปาณํ ทสฺเสนฺโตติ ฯ
ภุชิสฺสํ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถีติ ปรปริคฺคหิตาภาวโต ฯ
ภุชิสฺโสติ อทาโส ฯ อาฐปิโตติ มาตาปิตูหิ อิณํ คณฺหนฺเตหิ ยาว
อิณทานา อยํ ตุมฺหากํ สนฺติเก โหตูติ อิณทายกานํ นิยฺยาติโต ฯ
ยสฺมา มาตาปิตโร ทาสานํ วิย ปุตฺตานํ น สามิโน เยสญฺจ
สนฺติเก อาฐปิโต เตปิ ตสฺส หตฺถกมฺเม สามิโน น ตสฺสาติ
อาห อวหาโร นตฺถีติ ฯ ธนํ ปน คตฏฺฐาเน วฑฺฒตีติ เอตฺถ
อาฐเปตฺวา คหิตธนํ วฑฺฒิยา สห อวหารกสฺส คีวาติ ตีสุปิ
คณฺฐีปเทสุ วุตฺตํ ฯ อนฺโตชาตก ฯเปฯ อวหาโร โหตีติ เอตฺถ
เทสจาริตฺตวเสน อตฺตนาว อตฺตานํ นิยฺยาเตตฺวา ทาสพฺยํ อุปคตํ
อวหรนฺตสฺสาปิ ปาราชิกเมวาติ เวทิตพฺพํ ฯ เคหทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ
ทาสสฺส ชาโตติ เอวมฺปิ¹ สมฺภวนฺตํ คเหตฺวา วุตฺตํ ฯ เคหทาสิยา
กุจฺฉิสฺมึ ปน อญฺญสฺส ชาโตปิ เอตฺเถว สงฺคหิโต ฯ กรมรานีโต

1. ม. เอตฺถนฺตเร สมฺภวตีติ อตฺถิ ฯ

นาม ปรเทสวิลุมฺปิเตหิ ราชโจราทีหิ คหิโต ¹ ฯ เตนาห ปรเทสโต
อาหริตฺวาติอาทึ ฯ ตตฺถ ปรเทสโต อาหริตฺวาติ ปรเทสํ วิลุมฺ-
ปเกหิ ราชราชมหามตฺตาทีหิ มหาโจเรหิ ปรเทสโต อาหริตฺวา ฯ
อนาปตฺติ ปาราชิกสฺสาติ ยทิ ตสฺส วจเนน ตโตปิ อธิกํ เวคํ
น วฑฺเฒติ อนาปตฺติ ฯ ปริยาเยนาติ ปริยายวจเนน ฯ มนุสฺส-
วิคฺคเห มรณวณฺณํ วา สํวณฺเณยฺยาติ วุตฺตตฺตา ปริยายกถายปิ
น มุจฺจติ ฯ อิธ ปน อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิเยยฺยาติ อาทา-
นสฺเสว วุตฺตตฺตา ปริยายกถาย มุจฺจติ ฯ
[101]

อปทกถา

ยํ ฯ นาเมนาติ สปฺปนาเมน วา สามิเกน
กตนาเมน วา ฯ กรณฺฑปุฏนฺติ เปฬาย ปิธานํ ฯ อาหจฺจาติ
ปหริตฺวา ฯ
[102]

จตุปฺปทกถา

ยํ ฯ ภิงฺกจฺฉาปนฺติ ภิงฺกภิงฺกาติสทฺทา-
ยนโต เอวํลทฺธนามํ หตฺถิโปตกํ ฯ อนฺโตวตฺถุมฺหีติ ปริกฺขิตฺเต
อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฯ ราชงฺคเณติ ปริกฺขิตฺเต นคเร วตฺถุทฺวารโต พหิ
ราชงฺคเณ ฯ หตฺถิสาลา ฐานนฺติ นิมฺพโกสโต อุทกปาตพฺภนฺตรํ
ฐานํ ฯ พหินคเร ฐิตสฺสาติ ปริกฺขิตฺตนครํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
อปริกฺขิตฺตนคเร ปน อนฺโตนคเร ฐิตสฺสาปิ ฐิตฏฺฐานเมว ฐานํ ฯ
ขณฺฑทฺวารนฺติ อตฺตนา ขณฺฑิตทฺวารํ ฯ สาขาภงฺคนฺติ ภญฺชิต-

1. ม. กรมรานีโต นาม พนฺธคาหคหิโต ฯ