ฐานาจาวนวเสน ขีลาทีนิ สงฺกาเมตฺวา เขตฺตาทิคฺคหณวเสน จ
สหปฺปโยโค เวทิตพฺโพติ ฯ ยทา ปน อสติ ธุรนิกฺเขเป ขีลสงฺก-
มนาทิมตฺตํ กตํ ตทา วินา ธุรนิกฺเขเปน น โหตีติ ธุรนิกฺเขเป-
เนว ปาราชิกํ ฯ เตเนเวตฺถ ตญฺจ โข สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปนาติ
วุตฺตํ ฯ เอวํ สพฺพตฺถาติ ยถาวุตฺตมตฺถํ รชฺชุสงฺกมนาทีสุปิ
อติทสฺเสติ ฯ ยฏฺฐินฺติ มานทณฺฑํ ฯ เอกสฺมึ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ
ตสฺมึ อาคเต ปาราชิกนฺติ เอตฺถ สเจ ทารูนิ นิกฺขณิตฺวา ตตฺต-
เกเนว คณฺหิตุกาโม โหติ อวสาเน ทารุมฺหิ ปาราชิกํ ฯ สเจ
ตตฺถ สาขาโยปิ กตฺวา คเหตุกาโม โหติ อวสานสาขาย ปารา-
ชิกนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ตตฺตเกน อสกฺโกนฺโตติ ทารูนิ นิกฺขณิตฺวา
วตึ กาตุํ อสกฺโกนฺโต ฯ เขตฺตมริยาทนฺติ วุตฺตเมวตฺถํ วิภาเวตุํ
เกทารปาลินฺติ วุตฺตํ ฯ วิตฺถตํ กโรตีติ ปุพฺเพ วิชฺชมานเมว มริยาทํ
วิตฺถิณฺณํ กโรติ ฯ อกตํ วา ปน ปติฏฺฐเปตีติ ปุพฺเพ อกตํ
วา มริยาทํ ฐเปติ ฯ
[91]

วตฺถุฏฺฐกถา

ยํ ฯ ติณฺณํ ปาการานนฺติ อิฏฺฐกสิลา-
ทารูนํ วเสน ติณฺณํ ปาการานํ ฯ เอเตเนว นเยนาติ อิมินา เกวลํ
ภูมึ โสเธตฺวา ฯเปฯ อปริกฺขิปิตฺวา วาติ วุตฺตมตฺถํ นิทสฺเสติ ฯ
[92]

คามฏฺฐกถา

ยํ ฯ คาโม นามาติ ปาลิยํ น วุตฺตํ
สพฺพโส คามลกฺขณสฺส ปุพฺเพ วุตฺตตฺตา ฯ
[ ม. ป. 91-2 ส.ป. 412-3 ]

[93]

อรญฺญฏฺฐกถา

ยํ ฯ อรญฺญํ นามาติ อิทมฺปน นเกวลํ
ปุพฺเพ วุตฺตอรญฺญลกฺขณปฺปตฺติมตฺเตน อรญฺญํ อิธาธิปฺเปตํ ฯ
กินฺติ ฯ ยํ อตฺตโน อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญํ ปรปริคฺคหิตญฺจ
โหติ ตํ อรญฺญํ อิธาธิปฺเปตนฺติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ฯ เตนาติ ปุน
อรญฺญวจเนน ฯ น ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญสฺส ลกฺขณนฺติ ยทิ หิ
ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญลกฺขณํ สิยา อรญฺญํ นาม ยํ มนุสฺสานํ
ปริคฺคหิตนฺติ เอตฺตกเมว วเทยฺยาติ อธิปฺปาโย ฯ ยนฺติ อิมินา
ปุพฺเพ วุตฺตลกฺขณเมว อรญฺญํ ปรามฏฺฐนฺติ อาห ยมฺปน อตฺตโน
อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญนฺติ ฯ วินิวิชฺฌิตฺวาติ อุชุกเมว วินิวิชฺ-
ฌิตฺวา ฯ ปณฺณํ วาติ ตาลปณฺณาทิปณฺณํ วา ฯ อทฺธคโตปีติ
จิรกาลํ ตตฺเถว ฐิโตปิ ฯ น คเหตพฺโพติ เอตฺถ ปน โส ปเรหิ
อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กีณิตฺวา ตจฺเฉตฺวา ตตฺเถว ฐปิโต ฯ
โส อรญฺญสามิเกน อนุญฺญาโตปิ น คเหตพฺโพ ฯ สามิเกหิ ฉฑฺฑิ-
โตติ คเหตุํ วฏฺฏตีติ ปํสุกูลสญฺญาย คหณํ วุตฺตํ ฯ ลกฺขณจฺ-
ฉินฺนสฺสาปีติ อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กีณิตฺวา คณฺหนฺเตหิ
กตสญฺญาณสฺส ฯ ฉลฺลิยา ปริโยนทฺธํ โหตีติ อิมินา สามิกานํ
นิรเปกฺขตํ ทีเปติ ฯ เตน วุตฺตํ คเหตุํ วฏฺฏตีติ ฯ ยทิ สามิกานํ
สาเปกฺขตา อตฺถิ น วฏฺฏติ ฯ ตานิ กตานิ อชฺฌาวุฏฺฐานิ
จ โหนฺตีติ ตานิ เคหาทีนิ กตานิ ปรินิฏฺฐิตานิ มนุสฺเสหิ จ อชฺฌา-
[ ม. ป. 92 ส. ป. 414-5 ]