วินยธรานํ ฯ คณฺหาติ อวตฺวา อสฺสามิกสฺส สามิโก อยนฺต-
ิอาทินา ปริยาเยน วุตฺเตปิ ตสฺส สนฺตกภาวํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา
ปวตฺตวจนตฺตา กูฏวินิจฺฉยํ กโรนฺตานํ กูฏสกฺขีนญฺจ ปาราชิกเมว ฯ
อสติปิ เจตฺถ ฐานาจาวเน อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขโปเยว ฐานาจาวนฏฺฐาเน
ติฏฺฐติ ฯ อิมสฺมึ หิ ธุรนิกฺเขปปาราชิเก สามิกสฺส วิมตุปฺ-
ปาทนปฺปโยเค กเต ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตสฺเสว ธุรนิกฺเขปปฺปโยเค
นิปฺผาทิเต ปาราชิกํ ฯ สยํ ปราชยํ ปาปุณาตีติ กูฏฏฺฏการโก
ปราชยํ ปาปุณาติ ฯ
[89]

วิหารฏฺฐกถา

ยํ ฯ วิหาโรปิ ปริเวณมฺปิ อาวาโสปิ
วิหาโรเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ อาห วิหารํ วาติอาทึ ฯ ตตฺถ
วิหารนฺติ มหาวิหารํ ฯ ปริเวณนฺติ มหาวิหารสฺส อพฺภนฺตเร วิสุํ
วิสุํ ปาการปริจฺฉินฺนฏฺฐานํ ฯ อาวาสนฺติ เอกํ อาวสถํ ฯ อภิโยเค
กเตปิ อวหารสฺส อสิชฺฌนโต วุตฺตํ อภิโยโค น รูหตีติ ฯ
คณสนฺตเก ปน ปริจฺฉินฺนสามิกตฺตา สกฺกา ธุรํ นิกฺขิปาเปตุนฺติ
อาห ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺสาติ ฯ อิธาปิ สเจ เอโกปิ
ธุรํ น นิกฺขิปติ รกฺขติเยว ฯ สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขเปเนว หิ
ปาราชิกํ ฯ
[90]

เขตฺตฏฺฐกถา

ยํ ฯ สตฺต ธญฺญานีติ สาลิวีหิยวกงฺคุ-
กุทฺรูสวรกโคธุมานํ วเสน สตฺต ธญฺญานิ ฯ นิรปฺปิตฺวา วาติ-
[ ม. ป. 90 ส. ป. 410 - 1 ]

อาทีสุ คณฺหนฺตสฺสาติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํ ฯ ตตฺถ นิรปฺปิตฺวา
คหณํ นาม วีหิสีสํ อจฺฉินฺทิตฺวา ยถาฐิตเมว หตฺเถน คเหตฺวา
อากฑฺฒิตฺวา พีชมตฺตสฺเสว คหณํ ฯ เอกเมกนฺติ เอกเมกํ
วีหิสีสํ ฯ อุปฺปาเฏตฺวา วาติ มุคฺคมาสาทีนิ อุทฺธริตฺวา วา ฯ ยสฺมึ
พีเช วาติอาทิ นิรปฺปิตฺวา คหณาทีสุ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพํ ฯ
สาลิสีสาทีนิ นิรปฺปิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมึ พีเช วตฺถุ ปูรติ
เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมึ สีเส วตฺถุ ปูรติ
อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺสํ มุฏฺฐิยํ วตฺถุ ปูรติ พหูนิ
เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมึ มุคฺคมาสาทิผเล วตฺถุ
ปูรตีติ เอวเมตฺถ ยถากฺกโม เวทิตพฺโพ ฯ ตสฺมึ พนฺธนา โมจิต-
มตฺเตติ วจนโต ตสฺมึ พีชาทิมฺหิ พนฺธนา โมจิเต สติ ตโต
อนปนีเตปิ ปาราชิกเมวาติ ทฏฺฐพฺพํ ฯ อจฺฉิชฺชมาโนติ อจฺฉินฺโน
หุตฺวา ฐิโต ฯ ชฏิตานีติ ฉินฺนานิ อจฺฉินฺเนหิ สทฺธึ ชฏิตานิ
โหนฺตีติ อตฺโถ ฯ สภุสนฺติ ปลาลสหิตํ ฯ อภุสนฺติ ปลาลรหิตํ ฯ
ขีเลนาติ ขาณุเกน ฯ เอตฺถ จ ขีลสงฺกมนาทีสุ อุภยํ สมฺภวติ
สหปฺปโยโค ธุรนิกฺเขโป จ ฯ ยทา หิ ปรสฺส เขตฺตาทีสุ เอกเทสํ
ขีลสงฺกมนาทิวเสน อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ ตทา สติปิ
ปฐมตรํ สามิกานํ ธุรนิกฺเขเป ขีลสงฺกมนาทิ สหปฺปโยคํ วินา น
โหตีติ สหปฺปโยเคเนว ปาราชิกํ ฯ เตเนว มาติกฏฺฐกถายํ วุตฺตํ
[ ม. ป. 91 ส. ป. 411-2 ]

ฐานาจาวนวเสน ขีลาทีนิ สงฺกาเมตฺวา เขตฺตาทิคฺคหณวเสน จ
สหปฺปโยโค เวทิตพฺโพติ ฯ ยทา ปน อสติ ธุรนิกฺเขเป ขีลสงฺก-
มนาทิมตฺตํ กตํ ตทา วินา ธุรนิกฺเขเปน น โหตีติ ธุรนิกฺเขเป-
เนว ปาราชิกํ ฯ เตเนเวตฺถ ตญฺจ โข สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปนาติ
วุตฺตํ ฯ เอวํ สพฺพตฺถาติ ยถาวุตฺตมตฺถํ รชฺชุสงฺกมนาทีสุปิ
อติทสฺเสติ ฯ ยฏฺฐินฺติ มานทณฺฑํ ฯ เอกสฺมึ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ
ตสฺมึ อาคเต ปาราชิกนฺติ เอตฺถ สเจ ทารูนิ นิกฺขณิตฺวา ตตฺต-
เกเนว คณฺหิตุกาโม โหติ อวสาเน ทารุมฺหิ ปาราชิกํ ฯ สเจ
ตตฺถ สาขาโยปิ กตฺวา คเหตุกาโม โหติ อวสานสาขาย ปารา-
ชิกนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ตตฺตเกน อสกฺโกนฺโตติ ทารูนิ นิกฺขณิตฺวา
วตึ กาตุํ อสกฺโกนฺโต ฯ เขตฺตมริยาทนฺติ วุตฺตเมวตฺถํ วิภาเวตุํ
เกทารปาลินฺติ วุตฺตํ ฯ วิตฺถตํ กโรตีติ ปุพฺเพ วิชฺชมานเมว มริยาทํ
วิตฺถิณฺณํ กโรติ ฯ อกตํ วา ปน ปติฏฺฐเปตีติ ปุพฺเพ อกตํ
วา มริยาทํ ฐเปติ ฯ
[91]

วตฺถุฏฺฐกถา

ยํ ฯ ติณฺณํ ปาการานนฺติ อิฏฺฐกสิลา-
ทารูนํ วเสน ติณฺณํ ปาการานํ ฯ เอเตเนว นเยนาติ อิมินา เกวลํ
ภูมึ โสเธตฺวา ฯเปฯ อปริกฺขิปิตฺวา วาติ วุตฺตมตฺถํ นิทสฺเสติ ฯ
[92]

คามฏฺฐกถา

ยํ ฯ คาโม นามาติ ปาลิยํ น วุตฺตํ
สพฺพโส คามลกฺขณสฺส ปุพฺเพ วุตฺตตฺตา ฯ
[ ม. ป. 91-2 ส.ป. 412-3 ]