ทุติยปาราชิกกณฺเฑ

ปทภาชนียวณฺณนา

วุตฺตา ฯ สพฺพมฺปเนตํ อฏฺฐกถาจริยปฺปมาเณน คเหตพฺพํ ฯ ปาสา-
ณญฺจ สกฺขรญฺจ ปาสาณสกฺขรํ ฯ ธาเรยฺยตฺถํ วิจกฺขโณติ อิมสฺเสว
วิวรณํ อาปตฺตึ วา อนาปตฺตึ วาติอาทิ ฯ
[77] อกฺขทสฺสาติ เอตฺถ อกฺขสทฺเทน กิร วินิจฺฉยสาลา
วุจฺจติ ฯ ตตฺถ นิสีทิตฺวา วชฺชาวชฺชํ นิรุปยนฺตีติ ¹ อกฺขทสฺสาติ
วุจฺจนฺติ ธมฺมวินิจฺฉนกา ฯ หเนยฺยุนฺติ เอตฺถ หนนํ นาม หตฺถ-
ปาทาทีหิ โปถนญฺเจว สีสาทิจฺเฉทนญฺจ โหตีติ อาห หเนยฺยุนฺติ
โปเถยฺยุญฺเจว ฉินฺเทยฺยุญฺจาติ ฯ เตเนว ปทภาชนิยญฺจ หตฺเถน
วา ปาเทน วา กสาย วา เวตฺเตน วา อฑฺฒทณฺฑเกน วา
เฉชฺชาย วา หเนยฺยุนฺติ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ อฑฺฒทณฺฑเกนาติ
ทฺวิหตฺถปฺปมาเณน รสฺสมุคฺคเรน เวฬุเปสิกาย วา ฯ เฉชฺชายาติ
หตฺถปาทสีสาทีนํ เฉทเนน ฯ นีหเรยฺยุนฺติ คามนิคมาทิโต
นีหเรยฺยุํ ฯ โจโรสิ ฯเปฯ เถโนสีติ เอตฺถ ปริภาเสยฺยุนฺติ ปทํ
อชฺฌาหริตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพติ อาห โจโรสีติ เอวมาทีนิ จ
วตฺวา ปริภาเสยฺยุนฺติ ฯ
[78] ยนฺตํ ภณฺฑํ ทสฺสิตนฺติ สมฺพนฺโธ ฯ ยตฺถ ยตฺถ ฐิตนฺติ
ภูมิอาทีสุ ยตฺถ ยตฺถ ฐิตํ ฯ ยถา ยถา อาทานํ คจฺฉตีติ
ภูมิอาทีสุ ฐิตํ ภณฺฑํ สพฺพโส อวหรเณปิ เยน เยน อากาเรน

1. ม. ปสฺสนฺตีติ ฯ
[ ม.ป. 85-87 ส. ป. 371 - 3 ]

คหณํ อุปคจฺฉติ ฯ ผนฺทาเปติ สพฺพตฺถ ทุกฺกฏเมวาติ เอตฺถ
อุฏฺฐหิสฺสามีติ ผนฺทาเปตฺวา ปุน อนุฏฺฐหิตฺวา ตเถว สยนฺตสฺสาปิ
องฺคปจฺจงฺคํ อผนฺทาเปตฺวา เอกปฺปโยเคน อุฏฺฐหนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏ-
เมวาติ ทฏฺฐพฺพํ ฯ อญฺญสฺมึ วา คมนสฺส อนุปกาเรติ ยถา
ทฺวารปิทหเน กุมฺภิฏฺฐานคมนสฺส อนุปการตฺตา อนาปตฺติ เอวํ
อญฺญสฺมึ คมนสฺส อนุปกาเร กายวจีกมฺเม อนาปตฺติ ฯ วาจาย
วาจายาติ เอเกกตฺถทีปิกาย วาจาย วาจาย ฯ อุปลทฺโธติ ญาโต ฯ
ปุญฺญานิ จ กริสฺสามาติ เอตฺถ มุสาวาทํ กตฺวา ปุญฺญานิ จ
กริสฺสามาติ วทนฺตสฺส ทุกฺกฏเมวาติ ตีสุปิ คณฺฐีปเทสุ วุตฺตํ ฯ
ตํ อิมสฺมึเยว ปเทเส อฏฺฐกถาวจเนน วิรุชฺฌติ ฯ ตถาหิ ยํ ยํ
วจนํ มุสา ตตฺถ ตตฺถ ปาจิตฺติยนฺติ จ น หิ อทินฺนาทานสฺส
ปุพฺพปฺปโยเค ปาจิตฺติยฏฺฐาเน ทุกฺกฏนฺนาม อตฺถีติ จ วกฺขติ ฯ
เอวมฺปน วุตฺเตน วิรุชฺฌติ มุสาวาทํ กตฺวา ปุญฺญานิ จ กริสฺสา-
มาติ วทนฺตสฺส ปาจิตฺติเยน สทฺธึ ทุกฺกฏนฺติ ฯ ตถาหิ อกปฺปิย-
ปฐวึ ขณนฺตานํ ทุกฺกเฏหิ สทฺธึ ปาจิตฺติยานีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตนฺติ
จ ยถา จ อิธ เอวํ สพฺพตฺถ ปาจิตฺติยฏฺฐาเน ทุกฺกฏา น
มุจฺจตีติ จ วกฺขติ ฯ สเจ ปน กุสลจิตฺโต ปุญฺญานิ กริสฺสามีติ
วทติ อนาปตฺติ พุทฺธปูชํ วา ธมฺมปูชํ วา สงฺฆภตฺตํ วา
กริสฺสามาติ กุสลํ อุปฺปาเทติ กุสลจิตฺเตน คมเน อนาปตฺตีติ จ
[ ม. ป. 87 ส. ป. 373-4 ]

ทุติยปาราชิกกณฺเฑ

ภุมฺมฏฺฐกถา

ยถา จ อิธ เอวํ สพฺพตฺถ อเถยฺยจิตฺตสฺส อนาปตฺตีติ จ
วกฺขมานตฺตา ฯ ปมาทลิขิตนฺติ เวทิตพฺพนฺติ อปรภาเค โปตฺถการูฬฺห-
กาเล ปมชฺชิตฺวา ลิขิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ปาลิยํ เสสฏฺฐกถาสุ จ
กุทฺทาลํ วา ปิฏกํ วาติ อิทเมว ทฺวยํ วตฺวา วาสีผรสูนํ อวุตฺ-
ตตฺตา เตสมฺปิ สงฺเขปฏฺฐกถาทีสุ อาคตภาวํ ทสฺเสตุํ สงฺเขปฏฺฐ-
กถายมฺปน มหาปจฺจริยญฺจาติอาทิ วุตฺตํ ฯ เถยฺยจิตฺเตน กตตฺตา
ทุกฺกเฏหิ สทฺธึ ปาจิตฺติยานีติ วุตฺตํ ฯ ตโต ปรํ สพฺพกิริยาสูติ
พีชคฺคหณโต ปรํ กตฺตพฺพกิริยาสุ ฯ สพฺพํ ปุริมนเยเนวาติ ยาว
ปิฏกปริโยสานา หตฺถวารปทวาเร ทุกฺกฏํ ฯ
[79] เถเรหิ ทสฺสิตนฺติ ปุพฺพปฺปโยคสหปฺปโยคทุกฺกเฏสุ อสมฺ-
โมหตฺถํ สโมธาเนตฺวา ธมฺมสงฺคามกตฺเถเรหิ ทสฺสิตํ ฯ สพฺเพสมฺปิ
ทุกฺกฏานํ อิเมสุเยว อฏฺฐสุ สงฺคเหตพฺพภาวโต อิตเรหิ สตฺตหิ
ทุกฺกเฏหิ วินิมุตฺตํ วินยทุกฺกเฏเยว สงฺคเหตพฺพนฺติ วทนฺติ ฯ ทสวิธํ
รตนนฺติ มุตฺตา มณิ เวฬุริโย สงฺโข สิลา ปวาฬํ รชตํ ชาตรูปํ
โลหิตงฺโค มสารคลฺลนฺติ เอวมาคตํ ทสวิธํ รตนํ ฯ
มุตฺตา มณิ เวฬุริโย จ สงฺโข
สิลา ปวาฬํ รชตญฺจ เหมํ
สโลหิตงฺคญฺจ มสารคลฺลํ
สฺเสติ ธีโร รตนานิ ชญฺญาติ
[ ม. ป. 87 ส. ป. 374-6 ]