อุปมากถาปัญหา

บทมาติกา

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นกษัตริย์มหาศาลจึงมีพระราชโองการถามพระนาคเสนสืบต่อไปว่า
ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนพระผู้เป็นเจ้าผู้มีปรีชาญาณ พระภิกษุซึ่งท่านสำเร็จพระ
อรหัตนั้น กตีหงฺเคหิ ประกอบด้วยองค์กี่ประการ
พระนาคเสนจึงวิสัชนาว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร อันว่า
ลักษณะพระโยคาวจรเจ้าจะกระทำให้แจ้งซึ่งพระอรหัตนั้น พึงถือเอาองค์อัน 1 แห่งลาซึ่งมี
เสียงอันพิลึก ลำดับนั้นพึงถือเอาองค์ 5 แห่งไก่ และองค์อัน 1 แห่งกระแต และองค์อัน 1
แห่งแม่เสือเหลือง และองค์ 2 แห่งพ่อเสือเหลือง และองค์ 5 แห่งเต่า และองค์อัน 1 แห่งปี่
และองค์อัน 1 แห่งแหล่งปืน และองค์ 2 แห่งกา และองค์ 2 แห่งวานร นี้เป็นวรรคที่ 1
ประการหนึ่ง พระโยคาวจรเจ้านั้น พึงถือเอาองค์แห่งน้ำเต้าอันประการ 1 และองค์
แห่งประทุมชาติมี 3 ประการ และองค์แห่งพืชมี 2 ประการ และองค์แห่งไม้ขานางมีประการ 1
และองค์แห่งนาวามี 3 ประการ และองค์แห่งนาวาที่ติดโสโครกอยู่ 2 ประการ และองค์แห่ง
เสากระโดงมีประการ 1 และองค์แห้งล้าต้าต้นหนมี 3 ประการ และองค์แห่งคนทำการงานมี
ประการ 1 และองค์แห่งมหาสมุทรมี 5 ประการ นี้เป็นวรรคที่ 2
ประการหนึ่ง พระโยคาวจรเจ้านั้น ถึงถือเอาองค์แห่งแผ่นดิน 5 ประการ องค์แห่งน้ำ 5
ประการ องค์แห่งเพลิง 5 ประการ องค์แห่งลม 5 ประการ องค์แห่งภูเขา 5 ประการ องค์
แห่งอากาศ 5 ประการ องค์แห่งพระจันทร์ 5 ประการ องค์แห่งพระอาทิตย์ 7 ประการ องค์
แห่งพระอินทร์ 3 ประการ องค์แห่งพระเจ้าจักรพรรดิ 4 ประการ นี้เป็นวรรคที่ 3
ประการหนึ่ง พระโยคาวจรเจ้านั้น พึงถือเอาองค์แห่งปลวกประกร 1 องค์แห่งแมว 2
ประการ องค์แห่งหนูประการ 1 องค์แห่งแมงป่องประการ 1 องค์แห่งพังพอนประการ 1 องค์
แห่งสุนัขจิ้งจอก 2 ประการ องค์แห่งเนื้อ 3 ประการ องค์แห่งโค 4 ประการ องค์แห่งสุกรเถื่อน
2 ประการ องค์แห่งช้าง 5 ประการ นี้เป็นวรรคที่ 4
ประการหนึ่ง พระโยคาวจรเจ้านั้น พึงถือเอาองค์แห่งราชสีห์ 7 องค์แห่งนกจากพราก
3 องค์แห่งนกเงือก 2 องค์แห่งนกกกระจอก 1 องค์แห่งนกเค้า 2 องค์แห่งตะขาบ 1 องค์
แห่งค้างคาว 2 องค์แห่งปลิง 1 องค์แห่งงูสามัญ 3 องค์แห่งงูเหลือม 1 นี้เป็นวรรคที่ 5
ประการหนึ่ง พระโยคาวจรเจ้านั้น พึงถือเอาองค์แห่งแมงมุมอยู่ริมทาง 1 องค์แห่ง