ทุติยวรรค

ขุททานุขุททกปัญหา ที่ 1

ลำดับนั้น บรมกษัตริย์ขัตติยนริยทร์ปิ่นพิภพมิลินท์ภูมินทราธิบดีจึงทรงสุนทรพาทีไต่ถาม
อรรถปัญหาอื่นสืบไปเล่าว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้า โยมนี้คือไป ๆ แล้วก็
กังขา ภาสิตํ เจตํ ภควตา ด้วยพระพุทธฎีกาสมเด็จพระบรมโลกนาถศาสดาจารย์ โปรด
ประทานไว้ว่า ภิกฺเว ดูรกภิกษุทั้งหลาย พระตถาคตได้รู้จริงเห็นจริงซึ่งพระสัทธรรมแล้ว ธมฺมํ
เทเสมิ พระตถาคตจึงได้สำแดงพระสัทธรรมนั้นไว้ โน อนภิญฺญาย ใช่ว่าพระตถาคต จะได้
สำแดงพระสัทธรรมนั้นไว้โดยความที่พระคตาถตไม่ได้รู้จริงเห็นจริงหามิได้ เมื่อสมเด็จบรม
ไตรโลกาธิบดีตรัสไว้ฉะนี้แล้ว ปุน จ ภณิตํ ดังฤๅตรัสไว้ในพระวินัยอีกเล่าว่า อานนฺท ดูกร
สำแดงอานนท์ สงฺโฆ อันว่าสงฆ์ อากงฺขมาโน เมื่อมีความรารถนาต้องการ ตถคต
นิพพานแล้ว สมูหนตุ จงเพิกถอนเสียซึ่งขุททานุขุททกสิกขาบท พระองค์ตรัสไว้ดังนี้ ขุททา-
นุขุททกสิกขาบทนี้ พระองค์ทรงบัญญัติไม่ดีไม่งาม หรือทรงบัญญัติเพราะไม่มีเหตุไม่มีวัตถุ
เป็นประการใด พระองค์เจ้าจึงรับสั่งให้พระสงฆ์พุทธสาวกเพิถอนเสียได้ในเวลาที่พระองค์นิพพาน
แล้ว ข้าแต่พระนาคเสนผู้ปรีชา ถ้าว่าพระตถาคตเจ้าตรัสรู้ซึ่งพระสัทธรรมโดยยิ่งแล้วจึงทรง
แสดงธรรม ข้อซึ่งพระองค์ทรงอนุญาตให้เพิกถอนสิกขาบทต้องผิดเป็นมิจฉา ถ้าพระองค์ทรง
อนุญาตให้เพิกถอนขุททานุขุททกสิกขาบทได้จริง ที่ว่าพระองค์เจ้าตรัสรู้แล้วจึงเทศนาก็จะ
เป็นผิด คำทั้งสองนี้ไม่ต้องกันฉะนี้ อยํ ปญฺโห อันว่าปัญหานี้ อุภโต โกฏิโก เป็นสองเงื่อนแย้งกัน
สณฺโห ละเอียด สุขุโม สุขุม นิปุโณ ลึกล้ำยากที่จะรู้ ยิ่งฟันยิ่งกังขา เหตุบกพร่องไม่
บริบูรณ์ มาถึงพระผู้เป็นเจ้า พระผู้เป็นเจ้าจงอนุกูลแก้ปัญหาสำแดงซึ่งกำลังปัญญาให้วิตถาร
คือแก้ปัญหานี้ให้แจ่มกระจ่าง ณ กาลบัดนี้
เถโร ฝ่ายว่าพระมหาเถระผู้ประเสริฐอันได้นามว่านาคเสนจึงมีเถรวาจาว่า มหาราช
ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถศาสดาจารย์ มีพระพุทธฎีกา
โปรดประทานว่า ภิกฺขเว ดูรกสงฆ์ทั้งหลาย พระตถาคตได้รู้จริงเห็นจริงซึ่งพระสัทธรรมแล้ว
จึงได้สำแดงพระสัทธรรมนั้นไว้ ใช่ว่าจะได้สำแดงพระสัทธรรมไว้โดยความที่ไม่ได้รู้จริงเห็นจริง
หามิได้ สมเด็จบรมจอมไตรมิ่งมกุฏวิสุทธิปรีชา มีพระพุทธฎีกาตรัสฉะนี้แล้ว ปุน จ ปรํ มา
อีกครั้งหนึ่ง มีพระพุทธฎีกาตรัสบัญญัติไว้ในพระวินัยกับพระอานนท์ว่า อานฺนท ดูกรสำแดง
อานนท์ เมื่อพระสงฆ์มีความปรารถนาต้องการ เมื่อตถาคตเข้านิพพานไปแล้วก็จงเพิกถอน
ุขุททานุขุททกสิกขาบทเสียบ้าง ที่พระองค์เจ้ามีพระพุทธฎีกาดังนี้ ก็เพราะมีพระพุทธประสงค์