ปัญจมวรรค

พุทธอัตถินัตถิภาวปัญหา ที่ 1

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการถามอรรถปัญหาในปัญจมวรรคนี้ว่า
ภนฺเต นาคเวน ข้าแต่พระนาคเสนผู้จำเริญด้วยปัญญาปรีชา พุทฺโธ อันว่าองค์สมเด็จพระ
พุทธเจ้านี้ พระผู้เป็นเจ้าได้เห็นหรือประการใด
พระนาคเสนถวายพระพรแก้ไขว่า สมเด็จพระพุทธองค์นิพพานล่วงไปนานแล้ว อาตมา
เกิดไม่ทัน จะได้เป็นเจ้าได้เห็นหรือประการใด
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรมีสุนทรพจนารถราชโองการตรัสถามว่า พระผู้เป็น
เจ้าสิไม่เห็นพระพุทธองค์ ว่าพระมหากรุณานิพพานไปช้านาน ก็พระอาจารย์ของพระผู้เป็นเจ้า
ได้เห็นหรือไม่ เป็นประการใดเล่า
พระนาคเสนตอบว่า ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภารเจ้า พระอาจารย์ของอาต-
มานี้เล่า ก็มิได้ทัศนาการเห็นพระองค์ ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรมีสุนทรพจนารถราชโองการตรัสว่า ถ้ากระนั้น
สมเด็จพระพุทธเจ้าก็ไม่มีแหละซิ พระผู้เป็นเจ้า ถ้าว่าสมเด็จพระพุทธเจ้ามีจริง พระผู้เป็นเจ้าก็
จะเห็นถึงพระผู้เป็นเจ้าไม่เห็น อาจารย์ของพระผู้เป็นเจ้าก็จะเห็น ถ้ากระนั้นก็ว่าเปล่า ๆ จะว่า
สมเด็จพระพุทธเจ้ามีอย่างไร
พระนาคเสนได้ฟังพระเจ้ามิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสฉะนี้ จึงมีเถรวาจาถามบ้างว่า มหาราช
ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร บพิตรได้ทัศนาการทอดพระเนตรเห็นโอหานที คือสะดือ
ทะเล ที่กลางทะเลบ้างหรือว่าหามิได้
พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสว่า โยมไม่เคยเห็นน่ะ พระผู้เป็นเจ้า
พระนาคเสนจึงซักถามอีกเล่าว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภารเจ้า สะดือ
ทะเลนั้นเล่าพระราชสมภารเจ้าสิไม่เคยทอดพระเนตรเห็น ก็สมเด็จพระปิตุเรศของมหาบพิตรเล่า
ได้เห็นหรือไม่เป็นประการใด
พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสว่า สมเด็จพระปิตุเรศของโยมก็ไม่ได้ทอดพระเนตร
น่ะพระผู้เป็นเจ้า
พระนาคเสนจึงถวายพระพรอีกเล่าว่า มหาราชา ดูรานะบพิตรพระราชสมภารเจ้า ถ้า
กระนั้นสะดือทะเลก็ไม่มีนั่นแหละสิ บพิตร