จตุตถวรรค

มนสิการลักขณปัญหา ที่ 1

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสถามว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนครเสนผู้เป็นเจ้าผู้ประเสริฐ _{มนสิกาโร} อันว่ามนสิการเจตสิกเมื่อจะบังเกิดนั้น
กึ ลกฺขโร มีลักษณะประการใด พระเจ้ามิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสถามดังนี้
พระนาคเสนมีเถรวาจาแก้ไขว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภารผู้ประเสริฐ
มนสิการเมื่อจะบังเกิดนั้น อาวชฺชนลกฺขโณ มีลักษณะพิจารณา ขอถวายพระพร
พระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นกษัตริย์ตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะพระผู้เป็นเจ้ากล่าวนี้สมควร
มนสิการลักขณปัญหา คำรบ 1 จบเท่านี้

เ

อกโตภาวคตปัญหา ที่ 2

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสถามว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้าผู้ฉลาดในอรรถาธิบาย พระผู้เป็นเจ้าจะเอาธรรมทั้งหลายนี้มีผัสสะ
เป็นต้นมาปนระคนให้เป็นอันเดียวกันเข้าแล้ว จะบัญญัติจัดแจงแบ่งบันให้ประกอบด้วยเหตุต่าง ๆ
ว่า อยํ สิ่งนี้เป็นผัสโส สิ่งนี้เป็นเวทนา สิ่งนี้เป็นสัญญา สิ่งนี้เป็นเจตนา สิ่งนี้เป็นวิญาณ สิ่งนี้
เป็นวิตก สิ่งนี้เป็นวิจาร อย่างนี้จะได้หรือมิได้
พระนาคเสนผู้วิเศษจึงแก้ไขว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภารผู้เป็นมหิศราธิบดี
ซึ่งจะได้อาตมาเอาธรรมทั้งหลายนี้ กระทำให้เป็นเดียวเป็นบทเดียวกันเข้าแล้ว และจะให้แจก
ออกไปว่า สิ่งนี้เป็นผัสโส สิ่งนี้เป็นเวทนา สิ่งนี้เป็นสัญญา สิ่งนี้เป็นเจตนา สิ่งนี้เป็นวิญญาณ
สิ่งนี้เป็นวิตก สิ่งนี้เป็นวิจาร จะให้กระทำดุจกระแสพระราชโองการนี้ อาตมากระทำไม่ได้
ของถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมิทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า โยมอาราธนาพระผู้เป็น
เจ้าอุปมาให้แจ้งก่อน
พระนาคเสนถวายพระพรอุปมาว่า มหาราช ดูรานบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปาน
ดุจพ่อครัวของบรมกษัตริยราธิราชพระองค์หนึ่ง และพ่อครัวนั้นไซร้ ยูสํ วา รสํ วา เมื่อจะแต่ง