สตฺตมวคฺโค

ภนฺเต นาคเสน มหนฺตํ อิทํ ตถาคตสาสนํ สารํ วรํ เสฏฺฐํ ปวรํ อนูปมํ
ปริสุทฺธํ วิมลํ ปณฺฑรํ อนวชฺชํ น ยุตฺตํ คิหึ ตาวตฺตกํ ปพฺพาเชตุํ โส คิหีเยว เอกสฺมึ
ผเล วินยิตฺวา ยทา อปุนราวตฺตี โหติ ตทา ปพฺพาเชตพฺโพ ฯ ตํ กึการณํ ฯ อิเม
ทุชฺชนา ตาว ตตฺถ สาสเน วิสุทฺเธ ปพฺพชิตฺวา ปฏินิวตฺติตฺวา หีนายาวตฺตนฺติ เตสํ
ปจฺจาคมเนน อยํ มหาชโน เอวํ จินฺเตติ ตุจฺฉกํ วต โภ เอตํ สมณสฺส โคตมสฺส
สาสนํ ภวิสฺสติ ยํ อิเม ปฏินิวตฺตนฺตีติ ฯ อิทเมตฺถ การณนฺติ ฯ
ยถา มหาราช ตฬาโก ภเวยฺย สมฺปุณฺณสุจิวิมลสีตลสลิโส อถ โย โกจิ กิลิฏฺโฐ
มลกทฺทมคโต ตํ ตฬากํ คนฺตฺวา อนฺหายิตฺวา กิลิฏฺโฐว ปฏินิวตฺเตยฺย ตตฺถ กตมํ มหาราช
ชโน ครเหยฺย กิลิฏฺฐํ วา ตฬากํ วาติ ฯ กิลิฏฺฐํ ภนฺเต ชโน ครเหยฺย อยํ ตฬากํ
คนฺตฺวา อนฺหายิตฺวา กิลิฏฺโฐว ปฏินิวตฺโต กึ อิมํ อนฺหายิตุกามํ ตฬาโก สยํ นฺหาเปสฺสติ
โก โทโส ตฬากสฺสาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ตถาคโต วิมุตฺติวรสลิสสมฺปุณฺณํ
สทฺธมฺมวรตฬากํ มเปสิ เย เกจิ กิเลสมลกิลิฏฺฐา สเจตนา พุทฺธา เต อิธ นฺหายิตฺวา
สพฺพกิเลเส ปวาปยิสฺสนฺตีติ ฯ ยทิ โกจิ ตํ สทฺธมฺมวรตฬากํ คนฺตฺวา อนฺหายิตฺวา
สกิเลโส ว ปฏินิวตฺติตฺวา หีนายาวตฺตติ ตํเยว ชโน ครหิสฺสติ อยํ ชินสาสนเน ปพฺพชิตฺวา
ตตฺถ ปติฏฺฐํ อลภิตฺวา หีนายาวตฺโต กึ อิมํ อปฺปฏิปชฺชนฺตํ ชินสาสนํ สยํ โสเธสฺสติ
โก โทโส ชินสาสนสฺสาติ ฯ
ยถา วา ปน มหาราช ปุริโส ปรมพฺยาธิโก โรคุปฺปตฺติกุสลํ อโมฆธุวสิทฺธิกมฺมํ
ภึสกํ สลฺลกนฺตํ ทิสฺวา อติกิจฺฉาเปตฺวา สพฺยาธิโกว ปฏินิวตฺเตยฺย ตตฺถ กตมํ มหาราช
ชโน ครเหยฺย อาตุรํ วา ภึสกํ วาติ ฯ อาตุรํ ภนฺเต ชโน ครเหยฺย อยํ โรคุปฺปตฺติกุสลํ
อโมฆธุวสิทฺธิกมฺมํ ภึสกํ สลฺลกนฺตํ ทิสฺวา อติกิจฺฉาเปตฺวา สพฺยาธิโกว ปฏินิวตฺโต กึ
อมํ อติกิจฺฉาเปนฺตํ ภึสโก สยํ ติกิจฺฉิสฺสติ โก โทโส ภึสกสฺสาติ ฯ เอวเมว โข
มหาราช ตถาคโต อนฺโตสาสนสมุคฺเค เกวลํ สกลกิเลสพฺยาธิวูปสมนสมตฺถํ อมโตสถํ ปกฺขิปิ
เย เกจิ กิเลสพฺยาธิปีฬิตา สเจตนา พุทฺธา เต อิมํ อมโตสถํ ปิวิตฺวา สพฺพกิเลสพฺยาธึ

วูปสเมสฺสนฺตีติ ฯ ยทิ โกจิ ตํ อมโตสถํ อปิวิตฺวา สกิเลโสว ปฏิวตฺติตฺวา หีนายาวตฺตติ
ตํเยว ชโน ครหิสฺสติ อยํ ชินสาสเน ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ ปติฏฺฐํ อลภิตฺวา หีนายาวตฺโต
กึ อิมํ อปฺปฏิปชฺชนฺตํ ชินสาสนํ สยํ โสเธสฺสติ โก โทโส ชินสาสนสฺสาติ ฯ
ยถา วา ปน มหาราช ฉาโต ปุริโส มหติมหาปุญฺญภตฺตปริเวสนํ คนฺตฺวา
ตํ ภตฺตํ อภุญฺชิตฺวา ฉาโตว ปฏินิวตฺเตยฺย ตตฺถ กตมํ มหาราช ชโน ครเหยฺย ฉาตํ
วา ปุญฺญภตฺตํ วาติ ฯ ฉาตํ ภนฺเต ชโน ครเหยฺย อยํ ขุทาปีฬิโต ปุญฺญภตฺตํ ปฏิลภิตฺวา
อภุญฺชิตฺวา แาโตว ปฏินิวตฺโต กึ อิมสฺส อภุญฺชนฺตสฺส โภชนํ สยํ มุขํ ปวิสิสฺสติ
โก โทโส โภชนสฺสาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ตถาคโต ปนฺโตสาสนสมุคฺเค ปรมํ
วรํ สนฺตํ สิวํ ปณีตํ อมตํ ปรมมธุรํ กายคตาสติโภชนํ ฐเปสิ เย เกจิ กิเลสกิลนฺตา
กิเลสฉาตชฺฌตฺตา ตณฺหาปเรตมานสา สเจตนา พุทฺธา เต อิมํ โภชนํ ภุญฺชิตฺวา
กามรูปารูปภเวสุ สพฺพํ ตณฺหํ อปเนสฺสนฺตีติ ฯ ยทิ โกจิ ตํ โภชนํ อภุญฺชิตฺวา ตณฺหาสิโตว
ปฏินิวตฺติตฺวา หีนายาวตฺตติ ตญฺเญว ชโน ครหิสฺสติ อยํ ชินสาสเน ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ
ปติฏฺฐํ อลภิตฺวา หีนายาวตฺโต กึ อิมํ อปฺปฏิปชฺชนฺตํ ชินสาสนํ สยํ โสเธสฺสติ โก
โทโส ชินสาสนสฺสาติ ฯ
ยทิ มหาราช ตถาคโต คิหึเยว เอกสฺมึ ผเล วินีตํ ปพฺพาเชยฺย นนุ นามายํ
ปพฺพชฺชา กิเลสมฺปหานาย วิสุทฺธิวาสาย ปวตฺเตยฺย นตฺถิ ปพฺพชฺชาย กรณียํ ฯ ยถา
มหาราช ปุริโส อเนกสเตน กมฺเมน ตฬากํ ชณาเปตฺวา ปริสาย เอวมนุสาเวยฺย มา
โภนฺโต เกจิ สํกิลิฏฺฐา อิมํ ตฬากํ โอตรถ เกจิ ปวาหิตรโชชลฺลา ปริสุทฺธา วิมลมฏฺฐา
อิมํ ตฬากํ โอตรถาติ ฯ อปิ นุ โข มหาราช เสตํ ปวาหิตรโชชลฺลานํ ปริสุทฺธานํ
วิมลฏฺฐานํ เตน ตฬาเกน กรณียํ ภเวยฺยาติ ฯ น หิ ภนฺเต ยสฺสตฺถาย เต ตํ
ตฬากํ อุปคจฺเฉยฺยุํ ตํ อญฺญเตฺรว เนสํ กตํ กรณียํ กึ เตสํ เตน ตฬาเกนาติ ฯ
เอวเมว โข มหาราช ยทิ ตถาคโต คิหึเยว เอกสฺมึ ผเล วินีตํ ปพฺพาเชยฺย ตตฺเถว
เตน กตํ กรณียํ กึ ตสฺส ปพฺพชฺชาย ฯ
ยถา วา ปน มหาราช สภาวอิสิภตฺติโก สุตมนฺตปทธโร อตกฺกิโก โรคุปฺปตฺติ-
กุสโล อโมฆธุวสิทฺธิกมฺโม ภึสโก สลฺลกนฺโต สพฺพโรคูปสมเภสชฺชํ สนฺนิปาเตตฺวา ปริสาย
เอวมนุสาเวยฺย มา โข โภนฺโต เกจิ สพฺยาธิกา มม สนฺติเก อุปคจฺฉถ อพฺยาธิกา
อโรคา มม สนฺติเก อุปคจฺฉถาติ ฯ อปิ นุ โข มหาราช เตสํ อพฺยาธิกานํ อโรคานํ

ปริปุณฺณานํ อทุคฺคานํ เตน ภึสเกน กรณียํ ภเวยฺยาติ ฯ น หิ ภนฺเต ยสฺสตฺถาย
เต ตํ ภึสกํ สลฺลกนฺตํ อุปคจฺเฉยฺยุํ ตํ อญฺญเตฺรว เตสํ กตํ กรณียํ กึ เตสํ เตน
ภึสเกนาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ยทิ ตถาคโต คิหึเยว เอกสฺมึ ผเล วินีตํ ปพฺพาเชยฺย
ตตฺเถว เตน กตํ กรณียํ กึ ตสฺส ปพฺพชฺชาย ฯ
ยถา วา ปน มหาราช โกจิ ปุริโส อเนกถาลิปากสตํ โภชนํ ปฏิยาทาเปตฺวา
ปริสาย เอวมนุสาเวยฺย มา เม โภนฺโต เกจิ ฉาตา อิมํ ปรุเวสนํ อุปคจฺฉถ สุภุตฺตา
ติตฺตา สุหิตา ธาตา ปณีตา ปริปุณฺณา อิมํ ปริเวสนํ อุปคจฺฉถาติ ฯ อปิ นุ โข
มหาราช เตสํ ภุตฺตาวีนํ ติตฺตานํ สุหิตานํ ธาตานํ ปณีตานํ ปริปุณฺณานํ เตน โภชเนน
กรณียํ ภเวยฺยาติ ฯ น หิ ภนฺเต ยสฺสตฺถาย เต ตํ ปริเวสนํ อุปคจฺเฉยฺยุํ ตํ อญฺญเตฺรว
เตสํ กตํ กรณียํ กึ เตสํ ตาย ปริเวสนายาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ยทิ ตถาคโต
คิหึเยว เอกสฺมึ ผเล วินีตํ ปพฺพาเชยฺย ตตฺเถว เตน กตํ กณียํ กึ ตสฺส
ปพฺพชฺชาย ฯ
อปิ จ มหาราช เย หีนายาวตฺตนฺติ เต ชินสาสนสฺส ปญฺจ อตุลิเย คุเณ
ทสฺเสนฺติ ฯ กตเม ปญฺจ ฯ ภูมิมหนฺตภาวํ ทสฺเสนฺติ ปริสุทฺวิมลภาวํ ทสฺเสนฺติ ปาเปหิ
อสํวาสิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ทุปฺปฏิเวธภาวํ ทสฺเสนฺติ พหุสํวรรกฺขิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ กถํ
ภูมิมหนฺตภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ ยถา มหาราช ปุริโส อธโน หีนชจฺโจ นิพฺพิเสโส พุทฺธิปริหีโน
มหติมหารชฺชํ ปฏิลภิตฺวา น จิรสฺเสว ปริปตติ ปริธํสติ ปริหายติ ยสโต น สกฺโกติ
อิสฺสริยํ สนฺธาเรตุํ กึการณํ มหนฺตตฺตา อิสฺสริยสฺส เอวเมว โข มหาราช เย เกจิ
นิพฺพิเสสา อกตปุญฺญา พุทฺธิปริหีนา ชินสาสเน ปพฺพชนฺติ เต ตํ ปพฺพชฺชํ ปวรุตฺตมํ
สนฺธาเรตุํ อวิสหนฺตา น จิรสฺเสว ชินสาสนา ปริปติตฺวา ปริธํสิตฺวา ปริหายิตฺวา
หีนายาวตฺตนฺติ น สกฺโกนฺติ ชินสาสเน สนฺธาเรตุํ กึการณํ มหนฺตตฺตา
ชินสาสนภูมิยา ฯ เอวํ ภูมิมหนฺตภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ
กถํ ปริสุทฺธวิมลภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ ยถา มหาราช วาริ โปกฺขรปตฺเต วิกิรติ
วิธมติ วิธํเสติ นฏฺฐานมุปคจฺฉติ นูปลิมฺปติ กึการณํ ปริสุทฺธวิมลตฺตา ปทุมสฺส เอวเมว
โข มหาราช เย เกจิ สฐา กุฏา วงฺกา กุฏิลา วิสมทิฏฺฐิโน ชินสาสเน ปพฺพชนฺติ
เต ปริสุทฺธวิมลนิกณฺโกปณฺฑรวรสาสนโต น จิรสฺเสว วิกิริตฺวาา วิธมิตฺวา วิธํสิตฺวา

เอวํ ปริสุทฺธวิมลภภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ
กถํ ปาเปหิ อสํวาสิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ ยถา มหาราช มหาสมุทฺโท น
มเตน กุณเปน สํวสติ ยํ โหติ มหาสมุทฺเท มตํ กุณปํ ตํ ขิปฺปเมว ตีรํ อุปเนติ
ถลํ วา อุสฺสาเทติ กึการณํ มหาภูตานํ ภวนตฺตา มหาสมุทฺทสฺส ฯ เอวเมว โข มหาราช
เย เกจิ ปาปา อกิริยา โอสนฺนวิริยา กุฏิลา กิลิฏฺฐา ทุชฺชนา มนุสฺสา ชินสาสเน
ปพฺพชนฺติ เต น จิรสฺเสว ชินสาสนโต อรหนฺติวิมลขีณาสวมหาภูตภวนโต นิกฺขมิตฺวา
อสํวสิตฺวา หีนายาวตฺตนฺติ กึการณํ
ปาเปหิ อสํวาสิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ
กถํ ทุปฺปฏิเวธภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ ยถา มหาราช เย เกจิ อเฉกา อสิกฺขิตา
อสิปฺปิโน มติวปฺปหีนา อิสฺสตฺถา วาลคฺคเวธํ อวิสหนฺตา วิคฺคฬนฺติ ปกฺกมนฺติ กึการณํ
ปรมสณฺหสุขุมทุปฺปฏิเวธตฺตา วาลคฺคสฺส เอวเมว โข มหาราช เย เกจิ ทุปฺปญฺญา ชฬา
เอฬมูคา มุฬฺหา ทนฺธคติกา ชนา ชินสาสเน ปพฺพชนฺติ เต ตํ ปรมสณฺหสุขุมจตุสจฺจปฏิเวธํ
ปฏิวิชฺฌิตุํ อวิสหนฺตา ชินสาสนา วิคฺคฬิตฺวา ปกฺกมิตฺวา น จิรสฺเสว หีนายาวตฺตนฺติ
กึการณํ ปรมสณฺหสุขุมทุปฺปฏิเวธตาย สจฺจานํ น เอวํ ทุปฺปฏิเวธภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ
กถํ พหุสํวรรกฺขิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ ยถา มหาราช โกจิเทว ปุริโส
มหติมหายุทฺธภูมึ อุปคโต ปรเสนาย ทิสานุทิสาหิ สมนฺตา ปริวาริโต สตฺติหตฺถํ ชนํ
อุเปนฺตํ ทิสฺวา ภีโต โอสกฺกติ อฏินิวตฺตติ ปลายติ กึการณํ พหุวิธยุทฺธมุขรุกฺชนภยา
เอวเมว โข มหาราช เย เกจิ ปาปการี อสํวุตา อหิริกา อกฺขนฺตี จปลา จลิตา
อิตรา พาลชนา ชินสาสเน ปพฺพชนฺติ เต พหุวิธํ สิกฺขาปทํ ปริรกฺขิตุํ อวิสหนฺตา
โอสกฺกิตฺวา ปฏินิวตฺติตฺวา ปลายิตฺวา น จิรสฺเสว หีนายาวตฺตนฺติ กึการณํ
พหุวิธสํวรรกฺขิยตฺตา ชินสาสนสฺส ฯ เอวํ พหุวิธสํวรรกฺขิยภาวํ ทสฺเสนฺติ ฯ
ถลชุตฺตเมวปิ มหาราช วสฺสิกคุมฺเพ กิมิวิทฺธานิ ปุปฺผานิ โหนฺติ ตานิ ตานิ
องฺกุรานิ สํกุฏิตานิ อนฺตราเยว ปริปตนฺติ น จ เตสุ ปริปติเตสุ วสฺสิกคุมฺโพ หีฬิโต
นาม โหติ ยานิ ตตฺถ ฐิตานิ ปุปฺผานิ ตานิ สมฺมา คนฺเธน ทิสาวิทิสํ อภิพฺยาเปนฺติ
เอวเมว โข มหาราช เย เต ชินสาสเน ปพฺพชิตฺวา หีนายาวตฺตนฺติ เต ชินสาสเน
กิมิวิทฺธานิ วสฺสิกานิ ปุปฺผานิ วิย วณฺณคนฺธรหิตานิ นิพฺพิณฺณาการสีลา อภพฺพา

ทิสเม มหาราช กายานุคตา ธมฺมา ภเว ภเว กายํ อนุธาวนฺติ
อนุปริวตฺตนฺติ ฯ กตเม ทส ฯ สีตํ อุณฺหํ ชิฆจฺฉา ปิปาสา อุจฺจาโร ปสฺสาโว ถีนมิทฺธํ
ชรา พฺยาธิ มรณํ ฯ อิเม โข มหาราช ทส กายานุคตา ธมฺมา ภเว ภเว กายํ
อนุธาวนฺติ อนุปริวตฺตนฺติ ฯ ตตฺถ อรหา อนิสฺสโร อสฺสามี อวสวตฺตีติ ฯ ภนฺเต
นาคเสน เกน การเณน อรหโต กาเย อาณา นปฺปวตฺตติ อิสฺสริยํ วา ตตฺถ เม
การณํ พฺรูหีติ ฯ ยถามหาราช เย เกจิปฐวินิสฺสิตา สตฺตา สพฺเพ เต ปฐวิ นิสฺสาย
จรนฺติ วิหรนฺติ วุตฺตึ กปฺเปนฺติ อปิ นุ โข มหาราช เตสํ ปฐิยา อาณา ปวตฺตติ
อิสฺสริยํ วาติ ฯ น หิ ภนฺเตติ ฯ เอวเมว โข มหาราช อรหโต จิตฺตํ กายํ นิสฺสาย
ปวตฺตติ น จ ปน อรหโต กาเย อาณา ปวตฺตติ อิสฺสริยํ วาติ ฯ
ภนฺเต นาคเสน เกน การเณน ปุถุชฺชโน กายิกมฺปิ เจตสิกมฺปิ เวทนํ
เวทิยตีติ ฯ อภาวิตตฺตา มหาราช จิตฺตสฺส ปุถุชฺชนา กายิกมฺปิ เจตสิกมฺปิ เวทนํ
เวทิยติ ฯ ยถา มหาราช โคโณ ฉาโต ปริตสิโต อพลทุพฺพลปริตฺตกติเณสุ วา ลตาย
วา อุปนิพทฺโธ อสฺส ยทา โส โคโณ ปริกุปฺปิโต โหติ ตทา สห อุปนิพนฺธเนน
ปกฺกมติ เอวเมว โข มหาราช อภาวิตจิตฺตสฺส เวทนา อุปฺปชฺชิตฺวา จิตฺตํ ปริโกเปติ
จิตฺตํ ปริกุปฺปิตํ กายํ อาภุญฺชติ นิภุญฺชติ สมฺปริวตฺติกํ กโรติ ฯ อถ โข โส อภาวิตจิตฺโต
ตสติ รวติ เภรวรวมติรวติ ฯ อิทเมตฺถ มหาราช การณํ เยน การเณน ปุถุชฺชโน
กายิกมฺปิ เจตสิกมฺปิ เวทนํ เวทิยตีติ ฯ กิมฺปน ตํ ภนฺเต การณํ เยน การเณน
อรหา เอกํ เวทนํ เวทิยติ กายิกํ น เจตสิกนฺติ ฯ อรหโต มหาราช จิตฺตํ ภาวิตํ
โหติ สุภาวิตํ ทนฺตํ สุทนฺตํ อสฺสวํ วจนกรํ โส ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน อนิจฺจนฺติ
ทฬฺหํ คณฺหาติ สมาธิถมฺเภ จิตฺตํ อุปนิพนฺธติ ตสฺส ตํ จิตฺตํ สมาธิถมฺเภ
อุปนิพทฺธํ น เวธติ น จลติ ฐิตํ โหติ อวิกฺขิตฺตํ ตสฺส เวทนาวิการวิปฺผาเรน กาโย
ปน อาภุญฺชติ นิภุญฺชติ สมฺปริวตฺตติ ฯ อิทเมตฺถ มหาราช การณํ เยน การเณน
อรหา เอกํ เวทนํ เวทิยติ สายิกํ น เจตสิกนฺติ ฯ

หีนายาวตฺตนปญฺโห ปฐโม ฯ

ภนฺเต นาคเสน ตํ นาม โลเก อจฺฉริยํ ยํ กาเย จลมาเน จิตฺตํ น จลติ
ตตฺถ เม การณํ พฺรูปีติ ฯ ยถา มหาราช มหติมหารุกฺเข ขนฺธสาขาปลาสสมฺปนฺเน
อนิลพลสมาหเต สาขา จลติ อปิ นุ โข ตสฺส ขนฺโธปิ จลตีติ ฯ น หิ ภนฺเตติ ฯ
เอวเมว โข มหาราช อรหา ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน อนิจฺจนฺติ ทฬฺหํ