ปกรณ์วิเศษชื่อวิสุทธิมรรค
ภาค 3
ขันธนิเทศ
บัดนี้ เพราะเหตุที่สมาธิซึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงออกไว้
ด้วยหัวข้อคือจิต ในบาทพระคาคา (ที่นิกเขปได้เบื้องต้น) ว่า สีเล
ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ----นั้น เป็นอัน
ภิกษุผู้ประกอบพร้อมด้วยสมาธิภาวนาอันมั่นคง มีอานิสงส์อันได้รับแล้ว
โดย (ที่ได้บรรลุ) อภิญญาดังกล่าวมานี้ ได้บำเพ็ญเสร็จแล้ว ด้วย
อาการทั้งปวง^* ก็แลปัญญาอันอยู่ในลำดับแห่งสมาธินั้น ภิกษุผู้ประกอบ
พร้อมด้วยสมาธิภาวนานั้นแล้วพึงลำเพ็ญ (ต่อไป) ก็แต่ปัญญา
นั้น เพราะทรงแสดงไว้สังเขปนัก ก่อนอื่นก็ไม่เป็นการง่ายแม้แต่จะ
เข้าใจ (เสียแล้ว) จะกล่าวไยถึงจะบำเพ็ญเล่า เพราะเหตุนั้น เพื่อ
จะแสดงความพิสดารแห่งปัญญานั้น และนัย (วิธี) ในการบำเพ็ญด้วย
จึงมีปัญหากรรม (ดัง) นี้ คือ
(1) อะไรเป็นปัญญา
(2) ได้ชื่อว่า ปัญญา เพราะอรรถอะไร
(3) อะไรเป็นลักษณะ เป็นรส เป็นปัจจุปัฏฐาน และปทัฏฐาน
ของปัญญานั้น

^* คำว่า อาการทั้งปวง มหาฎีกาท่านช่วยจาระไนให้ฟังว่า เช่นอาการที่ได้อุปจาร
ได้อัปปนา ได้วสีภาวะ อาการที่ก้าวล่วงองค์มีวิตกเป็นต้น อาการที่หน่ายจากรูปารมณ์
เป็นต้น อาการที่ฝึกจิต 14 สถาน อาการที่ได้อานิสงส์ 5 เป็นอาทิ