วิสุทธิมรรคแปล
ภาค 1 ตอน 2
กัมมฐานคหณนิเทส
เพราะเหตุที่สมาธิ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้ด้วยหัวข้อ
คือ จิต ตามพระบาลี ( นิกเขปบท ) ว่า
สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ จิตฺตํ ปญฺญฺจ ภาวยํ ^*
นั้น อันพระโยคาวจรผู้ตั้งมั่นอยู่ในศีลนี้ ที่ผ่องแผ้วด้วยคุณทั้งหลาย
มีความมักน้อยเป็นต้น อันตนทำให้ถึงพร้อมด้วยการรักษาธุดงค์อย่างนี้
แล้วควรบำเพ็ญต่อไป ก็แต่ว่าสมาธินั้น ไม่ง่ายแม้เพียงจะเข้าใจ
จะกล่าวไยถึงจะบำเพ็ญเล่า เพราะทรงแสดงไว้ ( ในพระคาถานั้น )
ย่อนัก เพราะเหตุนั้น เพื่อแสดงความพิสดาร และนัยแห่งการ
บำเพ็ญสมาธินี้ จึง (ขอ) ตั้งปัญหาขึ้นดังนี้ คือ ( 1) อะไร เป็น

* คาถานี้ บาทต้นเป็นอินทรเชียรฉนท์ บาทนอกนั้นเป็นปัฐยาวัตรฉันท์ คาถานี้จะ
เป็นปัฐยาวัตรทั้ง 4 บาท ถ้าตัด นโร หรือ สปญฺโญ ในบาทต้นนั้นออกไปเสียบทใดบทหนึ่ง
ถ้าตัด นโร ออก ก็ยก ภิกฺขุ เป็นประธาน ยิ่งได้ความดีขึ้น เพราะไม่มี นโร อยู่ขัดเชิง
แล้วนิปผันนรูป สปญฺโญ ที่ยังผิดอักขรวิธีอยู่เพราะฉันทานุรักษ์นั้น ก็ทำเสียให้ถูกเป็น
สปฺปญฺโญฺ ได้ ส่วนปัญหาว่าอักขระเกินไป 1 คือเป็น 9 ไปนั้น ข้อนี้ท่านอนุญาต เมื่อ
ไม่ขัดอุจจารณวิธี คือเชิงสวด มีตัวอย่างมาก เช่นบทคาถาว่า อริยมิตฺตกโร สิยา แม้
ในคาถานี้ บาทท้าย คือ โส อิมํ วิชฏเย ชฏํ ก็เป็น 9 ( เคยเห็นเป็น วิชเฏ ก็มี เช่นนี้
ก็ได้ 8 พอดี หรือจะสนธิ โส อิมํ เป็น โสมํ เสียไม่ต้องแก้ วิชฏเย ก็ได้เหมือนกัน )