เมนู

นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปุพฺเพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหติ; เอวมสฺสายํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉตี’’ติ [ม. นิ. 3.431]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ ปญฺจงฺคิโก มคฺโคติฯ

[875] ปญฺจงฺคิโก มคฺโคติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺมิํ โข, สุภทฺท, ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค น อุปลพฺภติ, สมโณปิ ตตฺถ น อุปลพฺภติ, ทุติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, ตติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, จตุตฺโถปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติฯ ยสฺมิญฺจ โข, สุภทฺท, ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อุปลพฺภติ, สมโณปิ ตตฺถ อุปลพฺภติ, ทุติโยปิ…เป.… ตติโยปิ…เป.… จตุตฺโถปิ ตตฺถ สมโณ อุปลพฺภติฯ อิมสฺมิํ โข, สุภทฺท, ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อุปลพฺภติฯ อิเธว, สุภทฺท , สมโณ, อิธ ทุติโย สมโณ, อิธ ตติโย สมโณ, อิธ จตุตฺโถ สมโณฯ สุญฺญา ปรปฺปวาทา สมเณภิ อญฺเญหี’’ติ [ที. นิ. 2.214]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อฏฺฐงฺคิโก มคฺโคติฯ

มคฺคกถา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค

(199) 6. ญาณกถา

[876] ทฺวาทสวตฺถุกํ ญาณํ โลกุตฺตรนฺติ? อามนฺตาฯ ทฺวาทส โลกุตฺตรญาณานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺวาทส โลกุตฺตรญาณานีติ? อามนฺตาฯ ทฺวาทส โสตาปตฺติมคฺคาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺวาทส โสตาปตฺติมคฺคาติ? อามนฺตาฯ ทฺวาทส โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺวาทส สกทาคามิมคฺคา…เป.… อนาคามิมคฺคา…เป.… อรหตฺตมคฺคาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺวาทส อรหตฺตมคฺคาติ? อามนฺตาฯ ทฺวาทส อรหตฺตผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[877] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ทฺวาทสวตฺถุกํ ญาณํ โลกุตฺตร’’นฺติ? อามนฺตาฯ

นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจ’’นฺติ เม, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ, ญาณํ อุทปาทิ, ปญฺญา อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาทิฯ ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺย’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ปริญฺญาตนฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘อิทํ ทุกฺขสมุทยํ [ทุกฺขสมุทโย (สฺยา. กํ. ปี.)] อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขสมุทยํ อริยสจฺจํ ปหาตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ปหีนนฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘อิทํ ทุกฺขนิโรธํ [ทุกฺขนิโรธา (สฺยา. กํ. ปี.)] อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรธํ อริยสจฺจํ สจฺฉิกาตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… สจฺฉิกตนฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ ภาเวตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป.… ภาวิตนฺติ เม, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ…เป.… อาโลโก อุทปาที’’ติ [มหาว. 15; สํ. นิ. 5.1081; ปฏิ. ม. 2.30]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ ทฺวาทสวตฺถุกํ ญาณํ โลกุตฺตรนฺติฯ

ญาณกถา นิฏฺฐิตาฯ

วีสติมวคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

มาตุฆาตโก อานนฺตริโก ปิตุฆาตโก อานนฺตริโก อรหนฺตฆาตโก อานนฺตริโก รุหิรุปฺปาทโก อานนฺตริโก สงฺฆเภทโก อานนฺตริโก, นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณํ, นตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลา, อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตา, ปญฺจงฺคิโก มคฺโค, ทฺวาทสวตฺถุกํ ญาณํ โลกุตฺตรนฺติฯ

จตุตฺโถ ปณฺณาสโกฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

นิคฺคโห, ปุญฺญสญฺจโย, อฏฺฐาสิ, อตีเตน จ มาตุฆาตโกฯ

21. เอกวีสติมวคฺโค

(200) 1. สาสนกถา

[878] สาสนํ นวํ กตนฺติ? อามนฺตาฯ สติปฏฺฐานา นวํ กตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สาสนํ นวํ กตนฺติ? อามนฺตาฯ สมฺมปฺปธานา…เป.… อิทฺธิปาทา…เป.… อินฺทฺริยา…เป.… พลา…เป.… โพชฺฌงฺคา นวํ กตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ปุพฺเพ อกุสลํ ปจฺฉา กุสลํ กตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ปุพฺเพ สาสวํ…เป.… สํโยชนิยํ คนฺถนิยํ โอฆนิยํ โยคนิยํ นีวรณิยํ ปรามฏฺฐํ อุปาทานิยํ…เป.… สํกิเลสิกํ ปจฺฉา อสํกิเลสิกํ กตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตฺถิ โกจิ ตถาคตสฺส สาสนํ นวํ กโรตีติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ โกจิ สติปฏฺฐาเน นวํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ โกจิ สมฺมปฺปธาเน…เป.… อิทฺธิปาเท…เป.… อินฺทฺริเย…เป.… พเล…เป.… โพชฺฌงฺเค นวํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ โกจิ ปุพฺเพ อกุสลํ ปจฺฉา กุสลํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ โกจิ ปุพฺเพ สาสวํ…เป.… สํกิเลสิกํ ปจฺฉา อสํกิเลสิยํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ลพฺภา ตถาคตสฺส สาสนํ ปุน นวํ กาตุนฺติ? อามนฺตาฯ ลพฺภา สติปฏฺฐานา ปุน นวํ กาตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ลพฺภา สมฺมปฺปธานา…เป.… อิทฺธิปาทา…เป.… อินฺทฺริยา…เป.… พลา…เป.… โพชฺฌงฺคา ปุน นวํ กาตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ลพฺภา ปุพฺเพ อกุสลํ ปจฺฉา กุสลํ กาตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ลพฺภา ปุพฺเพ สาสวํ…เป.… สํกิเลสิยํ ปจฺฉา อสํกิเลสิยํ กาตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สาสนกถา นิฏฺฐิตาฯ

21. เอกวีสติมวคฺโค