เมนู

[864] นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ปุถุชฺชโน ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺเชยฺยาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปุถุชฺชโน ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺเชยฺย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณ’’นฺติฯ

ปุถุชฺชโน ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ…เป.… อากาสานญฺจายตนํ สมาปชฺเชยฺย, วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺเชยฺย, ปุถุชฺชโน ทานํ ทเทยฺย …เป.… จีวรํ ทเทยฺย, ปิณฺฑปาตํ ทเทยฺย, เสนาสนํ ทเทยฺย, คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ทเทยฺยาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปุถุชฺชโน คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ทเทยฺย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณ’’นฺติฯ

[865] อตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ปุถุชฺชโน เตน ญาเณน ทุกฺขํ ปริชานาติ , สมุทยํ ปชหติ, นิโรธํ สจฺฉิกโรติ, มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ญาณกถา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค

(196) 3. นิรยปาลกถา

[866] นตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติ? อามนฺตาฯ นตฺถิ นิรเยสุ กมฺมการณาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ นิรเยสุ กมฺมการณาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตฺถิ มนุสฺเสสุ กมฺมการณา, อตฺถิ จ การณิกาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ นิรเยสุ กมฺมการณา, อตฺถิ จ การณิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ นิรเยสุ กมฺมการณา, นตฺถิ จ การณิกาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ มนุสฺเสสุ กมฺมการณา, นตฺถิ จ การณิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[867] อตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘น เวสฺสภู โนปิ จ เปตฺติราชา,

โสโม ยโม เวสฺสวโณ จ ราชา;

สกานิ กมฺมานิ หนนฺติ ตตฺถ, อิโต ปณุนฺนํ [ปณุณฺณํ (สฺยา. ก.), ปนุนฺนํ (สี.)] ปรโลกปตฺต’’นฺติฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ นตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติฯ

[868] นตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ตเมนํ, ภิกฺขเว , นิรยปาลา ปญฺจวิธพนฺธนํ นาม การณํ กาเรนฺติ [กโรนฺติ (ม. นิ. 3.250; อ. นิ. 3.36)] – ตตฺตํ อโยขีลํ หตฺเถ คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขีลํ ทุติเย หตฺเถ คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขีลํ ปาเท คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขีลํ ทุติเย ปาเท คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขีลํ มชฺเฌอุรสฺมิํ คเมนฺติ; โส ตตฺถ ทุกฺขา ติพฺพา กฏุกา เวทนา เวเทติ; น จ ตาว กาลํ กโรติ ยาว น ตํ ปาปกมฺมํ พฺยนฺตีโหตี’’ติ [ม. นิ. 3.250; อ. นิ. 3.36]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติฯ

นตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา สํเวเสตฺวา กุฐารีหิ [กุธารีหิ (สพฺพตฺถ)] ตจฺฉนฺติ…เป.… ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา อุทฺธมฺปาทํ อโธสิรํ ฐเปตฺวา วาสีหิ ตจฺฉนฺติ…เป.… ตเมนํ , ภิกฺขเว, นิรยปาลา รเถ โยเชตฺวา อาทิตฺตาย ปถวิยา สมฺปชฺชลิตาย สโชติภูตาย [สญฺโชติภูตาย (สฺยา.)] สาเรนฺติปิ ปจฺจาสาเรนฺติปิ…เป.… ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา มหนฺตํ องฺคารปพฺพตํ อาทิตฺตํ สมฺปชฺชลิตํ สโชติภูตํ อาโรเปนฺติปิ โอโรเปนฺติปิ…เป.… ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา อุทฺธมฺปาทํ อโธสิรํ คเหตฺวา ตตฺตาย โลหกุมฺภิยา ปกฺขิปนฺติ อาทิตฺตาย สมฺปชฺชลิตาย สโชติภูตายฯ โส ตตฺถ เผณุทฺเทหกํ ปจฺจติ, โส ตตฺถ เผณุทฺเทหกํ ปจฺจมาโน สกิมฺปิ อุทฺธํ คจฺฉติ, สกิมฺปิ อโธ คจฺฉติ, สกิมฺปิ ติริยํ คจฺฉติฯ

โส ตตฺถ ทุกฺขา ติพฺพา กฏุกา เวทนา เวทยติ, น จ ตาว กาลํ กโรติ ยาว น ตํ ปาปกมฺมํ พฺยนฺตีโหติฯ ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา มหานิรเย ปกฺขิปนฺติ! โส โข ปน, ภิกฺขเว, มหานิรโย –

‘‘จตุกฺกณฺโณ จตุทฺวาโร, วิภตฺโต ภาคโส มิโต;

อโยปาการปริยนฺโต, อยสา ปฏิกุชฺชิโตฯ

‘‘ตสฺส อโยมยา ภูมิ, ชลิตา เตชสา ยุตา;

สมนฺตา โยชนสตํ, ผริตฺวา ติฏฺฐติ สพฺพทา’’ติ [ม. นิ. 3.250; อ. นิ. 3.36; เป. ว. 71]

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อตฺถิ นิรเยสุ นิรยปาลาติฯ

นิรยปาลกถา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค

(197) 4. ติรจฺฉานกถา

[869] อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ ติรจฺฉานคเตสุ เทวาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติ? อามนฺตา ฯ เทวโลโก ติรจฺฉานโยนีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ ตตฺถ กีฏา ปฏงฺคา มกสา มกฺขิกา อหี วิจฺฉิกา สตปที คณฺฑุปฺปาทาติ [คณฺฑุปาทาติ (สฺยา. กํ. ปี.)]? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[870] นตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติ? อามนฺตาฯ นนุ อตฺถิ ตตฺถ เอราวโณ นาม หตฺถินาโค สหสฺสยุตฺตํ ทิพฺพํ ยานนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตฺถิ ตตฺถ เอราวโณ นาม หตฺถินาโค สหสฺสยุตฺตํ ทิพฺพํ ยานํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตา’’ติฯ

[871] อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ ตตฺถ หตฺถิพนฺธา อสฺสพนฺธา [หตฺถิภณฺฑา อสฺสภณฺฑา (?)] ยาวสิกา การณิกา ภตฺตการกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ เตน หิ นตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตาติฯ

ติรจฺฉานกถา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค