20. วีสติมวคฺโค

(194) 1. อสญฺจิจฺจกถา

[857] อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตีติ? อามนฺตาฯ อสญฺจิจฺจ ปาณํ หนฺตฺวา ปาณาติปาตี โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตีติ? อามนฺตาฯ อสญฺจิจฺจ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา…เป.… มุสา ภณิตฺวา มุสาวาที โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อสญฺจิจฺจ ปาณํ หนฺตฺวา ปาณาติปาตี น โหตีติ? อามนฺตาฯ อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก น โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อสญฺจิจฺจ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา…เป.… มุสา ภณิตฺวา มุสาวาที น โหตีติ? อามนฺตาฯ อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก น โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[858] อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตีติ? อามนฺตาฯ ‘‘อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิฯ ‘‘สญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ‘‘สญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อสญฺจิจฺจ มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อานนฺตริโก โหตี’’ติฯ

[859] น วตฺตพฺพํ – ‘‘มาตุฆาตโก อานนฺตริโก’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ มาตา ชีวิตา โวโรปิตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ มาตา ชีวิตา โวโรปิตา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘มาตุฆาตโก อานนฺตริโก’’ติฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปิตุฆาตโก อานนฺตริโก’’ติ? อามนฺตา ฯ นนุ ปิตา ชีวิตา โวโรปิโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปิตา ชีวิตา โวโรปิโต, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปิตุฆาตโก อานนฺตริโก’’ติฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหนฺตฆาตโก อานนฺตริโก’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ อรหา ชีวิตา โวโรปิโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อรหา ชีวิตา โวโรปิโต, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหนฺตฆาตโก อานนฺตริโก’’ติฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘รุหิรุปฺปาทโก อานนฺตริโก’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ตถาคตสฺส โลหิตํ อุปฺปาทิตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ตถาคตสฺส โลหิตํ อุปฺปาทิตํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘รุหิรุปฺปาทโก อานนฺตริโก’’ติฯ

[860] สงฺฆเภทโก อานนฺตริโกติ? อามนฺตาฯ สพฺเพ สงฺฆเภทกา อานนฺตริกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สพฺเพ สงฺฆเภทกา อานนฺตริกาติ? อามนฺตาฯ ธมฺมสญฺญี สงฺฆเภทโก อานนฺตริโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[861] ธมฺมสญฺญี สงฺฆเภทโก อานนฺตริโกติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉ; อตฺถุปาลิ, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก น เนรยิโก น กปฺปฏฺโฐ น อเตกิจฺโฉ’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมสญฺญี สงฺฆเภทโก อานนฺตริโก’’ติฯ

[862] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมสญฺญี สงฺฆเภทโก อานนฺตริโก’’ติ? อามนฺตา ฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘อาปายิโก เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ สงฺฆเภทโก;

วคฺครโต อธมฺมฏฺโฐ, โยคกฺเขมา ปธํสติ;

สงฺฆํ สมคฺคํ เภตฺวาน, กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจตี’’ติ [จูฬว. 354; อ. นิ. 10.39; อิติวุ. 18]ฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ สงฺฆเภทโก อานนฺตริโกติฯ

อสญฺจิจฺจกถา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค

(195) 2. ญาณกถา

[863] นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณนฺติ? อามนฺตาฯ นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ปญฺญา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ปญฺญา ปชานนา วิจโย…เป.… ปจฺจุปลกฺขณาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ปญฺญา ปชานนา วิจโย…เป.… ปจฺจุปลกฺขณา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณ’’นฺติฯ