[679] ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา นนฺทีราคสหคตา ตตฺรตตฺราภินนฺทินี, เสยฺยถิทํ – กามตณฺหา, ภวตณฺหา, วิภวตณฺหา’’ติ [มหาว. 14; ที. นิ. 2.400]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา’’ติฯ

[680] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ สา ธมฺมตณฺหาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สา ธมฺมตณฺหา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา’’ติฯ

ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

(135) 10. ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติกถา

[681] ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ รูปตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ สทฺทตณฺหา…เป.… คนฺธตณฺหา…เป.… รสตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สทฺทตณฺหา…เป.… คนฺธตณฺหา…เป.… รสตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[682] ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ นนุ ตณฺหา ทุกฺขสมุทโย วุตฺโต ภควตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ตณฺหา ทุกฺขสมุทโย วุตฺโต ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโย’’ติฯ ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ

นนุ โลโภ ทุกฺขสมุทโย วุตฺโต ภควตา, ธมฺมตณฺหา โลโภติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ โลโภ ทุกฺขสมุทโย วุตฺโต ภควตา, ธมฺมตณฺหา โลโภ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโย’’ติฯ

[683] ธมฺมตณฺหา โลโภ, น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ รูปตณฺหา โลโภ, น ทุกฺขสมุทโยติ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ธมฺมตณฺหา โลโภ, น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ สทฺทตณฺหา…เป.… คนฺธตณฺหา…เป.… รสตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา โลโภ, น ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปตณฺหา โลโภ ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา โลโภ ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สทฺทตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา โลโภ ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา โลโภ ทุกฺขสมุทโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[684] ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา นนฺทีราคสหคตา ตตฺรตตฺราภินนฺทินี, เสยฺยถิทํ – กามตณฺหา, ภวตณฺหา, วิภวตณฺหา’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโย’’ติฯ

[685] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโย’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ สา ธมฺมตณฺหาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สา ธมฺมตณฺหา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโย’’ติฯ

ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติกถา นิฏฺฐิตาฯ

เตรสมวคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กปฺปฏฺโฐ กปฺปํ ติฏฺเฐยฺย, กปฺปฏฺโฐ กุสลํ จิตฺตํ น ปฏิลเภยฺย, อนนฺตราปยุตฺโต ปุคฺคโล สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกเมยฺย, นิยโต นิยามํ โอกฺกมติ, นิวุโต นีวรณํ ชหติ, สมฺมุขีภูโต สํโยชนํ ชหติ, ฌานนิกนฺติ, อสาตราโค, ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา, ธมฺมตณฺหา น ทุกฺขสมุทโยติฯ

14. จุทฺทสมวคฺโค

(136) 1. กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถา

[686] อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ ยา อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลํ, น วตฺตพฺพํ – ‘‘ยา อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธี’’ติ? อามนฺตาฯ กุสลํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺส [อนาวฏฺฏนฺตสฺส (สี. ปี. ก.), อนาวชฺชนฺตสฺส (สฺยา. กํ.)] อุปฺปชฺชติ …เป.… อปฺปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ กุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ กุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูล’’นฺติฯ

[687] อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ อกุสลมูลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ กุสลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ กุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ กุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูล’’นฺติฯ

อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ กามสญฺญาย อนนฺตรา เนกฺขมฺมสญฺญา อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาทสญฺญาย อนนฺตรา อพฺยาปาทสญฺญา อุปฺปชฺชติ, วิหิํสาสญฺญาย อนนฺตรา อวิหิํสาสญฺญา อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาทสฺส อนนฺตรา เมตฺตา อุปฺปชฺชติ, วิหิํสาย อนนฺตรา กรุณา อุปฺปชฺชติ, อรติยา อนนฺตรา มุทิตา อุปฺปชฺชติ, ปฏิฆสฺส อนนฺตรา อุเปกฺขา อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[688] กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ ยา กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ