หญฺจิ ตํ กมฺมํ ปฏิสํหฏํ กุกฺกุจฺจํ ปฏิวิโนทิตํ วิปฺปฏิสาริยํ ปฏิวินีตํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนนฺตราปยุตฺโต ปุคฺคโล ตํ กมฺมํ ปฏิสํหริตฺวา กุกฺกุจฺจํ ปฏิวิโนเทตฺวา วิปฺปฏิสาริยํ ปฏิวิเนตฺวา อภพฺโพ สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิตุ’’นฺติฯ

[662] อนนฺตราปยุตฺโต ปุคฺคโล สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกเมยฺยาติ? อามนฺตาฯ นนุ ตํ กมฺมํ ปยุตฺโต อาสีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ตํ กมฺมํ ปยุตฺโต อาสิ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนนฺตราปยุตฺโต ปุคฺคโล สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกเมยฺยา’’ติฯ

อนนฺตราปยุตฺตกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

(129) 4. นิยตสฺส นิยามกถา

[663] นิยโต นิยามํ โอกฺกมตีติ? อามนฺตาฯ มิจฺฉตฺตนิยโต สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมติ, สมฺมตฺตนิยโต มิจฺฉตฺตนิยามํ โอกฺกมตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

นิยโต นิยามํ โอกฺกมตีติ? อามนฺตาฯ ปุพฺเพ มคฺคํ ภาเวตฺวา ปจฺฉา นิยามํ โอกฺกมตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ปุพฺเพ โสตาปตฺติมคฺคํ ภาเวตฺวา ปจฺฉา โสตาปตฺตินิยามํ โอกฺกมตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ปุพฺเพ สกทาคามิ…เป.… อนาคามิ…เป.… อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตฺวา ปจฺฉา อรหตฺตนิยามํ โอกฺกมตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปุพฺเพ สติปฏฺฐานํ…เป.… สมฺมปฺปธานํ… อิทฺธิปาทํ… อินฺทฺริยํ… พลํ… โพชฺฌงฺคํ ภาเวตฺวา ปจฺฉา นิยามํ โอกฺกมตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[664] น วตฺตพฺพํ – ‘‘นิยโต นิยามํ โอกฺกมตี’’ติ? อามนฺตาฯ ภพฺโพ โพธิสตฺโต ตาย ชาติยา ธมฺมํ นาภิสเมตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ เตน หิ นิยโต นิยามํ โอกฺกมตีติฯ

นิยตสฺส นิยามกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

(130) 5. นิวุตกถา

[665] นิวุโต นีวรณํ ชหตีติ? อามนฺตาฯ รตฺโต ราคํ ชหติ, ทุฏฺโฐ โทสํ ชหติ, มูฬฺโห โมหํ ชหติ, กิลิฏฺโฐ กิเลเส ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ราเคน ราคํ ชหติ, โทเสน โทสํ ชหติ, โมเหน โมหํ ชหติ, กิเลเสหิ กิเลเส ชหตีติ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ราโค จิตฺตสมฺปยุตฺโต, มคฺโค จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? อามนฺตาฯ ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป.… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ราโค อกุสโล, มคฺโค กุสโลติ? อามนฺตาฯ กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[666] กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, สุวิทูรวิทูรานิ! กตมานิ จตฺตาริ? นภญฺจ, ภิกฺขเว, ปถวี จ – อิทํ ปฐมํ สุวิทูรวิทูรํ…เป.… ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา’’ติฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘กุสลากุสลา…เป.… สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตี’’ติฯ

นิวุโต นีวรณํ ชหตีติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมตี’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘นิวุโต นีวรณํ ชหตี’’ติ…เป.…ฯ

[667] น วตฺตพฺพํ – ‘‘นิวุโต นีวรณํ ชหตี’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ…เป.… อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจตี’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ ? อามนฺตาฯ เตน หิ นิวุโต นีวรณํ ชหตีติฯ

นิวุตกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค