นนุ ปสฺสติ ทฺวินฺนํ รุกฺขานํ อนฺตรํ, ทฺวินฺนํ ถมฺภานํ อนฺตรํ, ตาฬจฺฉิทฺทํ วาตปานจฺฉิทฺทนฺติ? อามนฺตา ฯ หญฺจิ ปสฺสติ ทฺวินฺนํ รุกฺขานํ อนฺตรํ, ทฺวินฺนํ ถมฺภานํ อนฺตรํ, ตาฬจฺฉิทฺทํ วาตปานจฺฉิทฺทํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อากาโส สนิทสฺสโน’’ติฯ

อากาโส สนิทสฺสโนติกถา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉฏฺฐวคฺโค

(60) 8. ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติอาทิกถา

[465] ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ รูปํ รูปายตนํ รูปธาตุ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ จกฺขุวิญฺเญยฺยํ จกฺขุสฺมิํ ปฏิหญฺญติ จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติฯ

[466] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปถวีธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ ภูมิํ ปาสาณํ ปพฺพตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ [ปสฺสสิ (สี. สฺยา. ก.) เอวมุปริปิ] ภูมิํ ปาสาณํ ปพฺพตํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปถวีธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ…เป.…ฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘อาโปธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ อุทกนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ อุทกํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อาโปธาตุ สนิทสฺสนาติ…เป.…ฯ

น วตฺตพฺพํ – เตโชธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ อคฺคิํ ชลนฺตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ อคฺคิํ ชลนฺตํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘เตโชธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ…เป.…ฯ