ทุกฺขํ สงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… กายิกํ ทุกฺขํ เจตสิกํ ทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสอุปายาสา สงฺขตาติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมุทโย สงฺขโตติ? อามนฺตาฯ สมุทยสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา สงฺขตาติ? อามนฺตา ฯ สมุทยสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… มคฺโค สงฺขโตติ? อามนฺตาฯ มคฺคสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิ สงฺขโตติ? อามนฺตาฯ มคฺคสจฺจํ สงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[453] นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ อสงฺขโตติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขสจฺจํ อสงฺขตํ, ทุกฺขํ อสงฺขตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ อสงฺขโตติ? อามนฺตาฯ สมุทยสจฺจํ อสงฺขตํ, สมุทโย อสงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ อสงฺขโตติ? อามนฺตาฯ มคฺคสจฺจํ อสงฺขตํ, มคฺโค อสงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ทุกฺขสจฺจํ อสงฺขตํ, ทุกฺขํ สงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ สงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมุทยสจฺจํ อสงฺขตํ, สมุทโย สงฺขโตติ? อามนฺตาฯ นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ สงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… มคฺคสจฺจํ อสงฺขตํ, มคฺโค สงฺขโตติ? อามนฺตาฯ นิโรธสจฺจํ อสงฺขตํ, นิโรโธ สงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[454] น วตฺตพฺพํ – ‘‘จตฺตาริ สจฺจานิ อสงฺขตานี’’ติ? อามนฺตา ฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, ตถานิ อวิตถานิ อนญฺญถานิ! กตมานิ จตฺตาริ? ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ, ภิกฺขเว, ตถเมตํ อวิตถเมตํ อนญฺญถเมตํ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’ติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’ติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ตถเมตํ อวิตถเมตํ อนญฺญถเมตํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, จตฺตาริ ตถานิ อวิตถานิ อนญฺญถานี’’ติ [สํ. นิ. 5.1090]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ จตฺตาริ สจฺจานิ อสงฺขตานีติฯ

สจฺจกถา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉฏฺฐวคฺโค

(56) 4. อารุปฺปกถา

[455] อากาสานญฺจายตนํ อสงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ นิพฺพานํ ตาณํ เลณํ สรณํ ปรายนํ อจฺจุตํ อมตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อากาสานญฺจายตนํ อสงฺขตํ, นิพฺพานํ อสงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ ทฺเว อสงฺขตานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺเว อสงฺขตานีติ? อามนฺตาฯ ทฺเว ตาณานิ…เป.… อนฺตริกา วาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อากาสานญฺจายตนํ อสงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ อากาสานญฺจายตนํ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตาฯ อสงฺขตํ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตฺถิ อากาสานญฺจายตนูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ อสงฺขตูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ อากาสานญฺจายตนูปคา สตฺตาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ อสงฺขตูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อากาสานญฺจายตเน สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตาฯ อสงฺขเต สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อากาสานญฺจายตเน อตฺถิ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ อสงฺขเต อตฺถิ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อากาสานญฺจายตนํ จตุโวการภโวติ? อามนฺตาฯ อสงฺขตํ จตุโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[456] น วตฺตพฺพํ – ‘‘จตฺตาโร อารุปฺปา อสงฺขตา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ จตฺตาโร อารุปฺปา อเนชา วุตฺตา ภควตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ จตฺตาโร อารุปฺปา อเนชา วุตฺตา ภควตา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ ‘‘จตฺตาโร อารุปฺปา อสงฺขตา’’ติฯ

อารุปฺปกถา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉฏฺฐวคฺโค