เมนู

[45] จกฺขุนฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, โสตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน; อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน; เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

โอปมฺมสํสนฺทนํฯ

7. จตุกฺกนยสํสนฺทนํ

[46] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ รูปํ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘รูปํ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘รูปํ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[47] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ รูปสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร รูปา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ รูป’’นฺติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน ,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ รูป’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ รูป’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ รูป’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[48] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ เวทนา ปุคฺคโล…เป.… เวทนาย ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร เวทนาย ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ เวทนา…เป.…ฯ

สญฺญา ปุคฺคโล…เป.… สญฺญาย ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร สญฺญาย ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ สญฺญา…เป.…ฯ

สงฺขารา ปุคฺคโล…เป.… สงฺขาเรสุ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร สงฺขาเรหิ ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ สงฺขารา…เป.…ฯ

วิญฺญาณํ ปุคฺคโล…เป.… วิญฺญาณสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร วิญฺญาณา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’นฺติฯ

ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[49] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขายตนสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขายตนา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขายตนํ…เป.… ธมฺมายตนํ ปุคฺคโล…เป.… ธมฺมายตนสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร ธมฺมายตนา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ ธมฺมายตนํ…เป.…ฯ

จกฺขุธาตุ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขุธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขุธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขุธาตุ…เป.… ธมฺมธาตุ ปุคฺคโล…เป.… ธมฺมธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร ธมฺมธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ ธมฺมธาตุ…เป.…ฯ

จกฺขุนฺทฺริยํ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขุนฺทฺริยสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขุนฺทฺริยา ปุคฺคโล …เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขุนฺทฺริยํ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร อญฺญาตาวินฺทฺริยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’นฺติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติ ฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[50] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติ? อามนฺตาฯ รูปํ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘รูปํ ปุคฺคโลติ’’’ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘รูปํ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[51] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติ? อามนฺตาฯ รูปสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร รูปา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ รูปํ…เป.…ฯ

เวทนา ปุคฺคโล…เป.… เวทนาย ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร เวทนาย ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ เวทนา…เป.…ฯ

สญฺญา ปุคฺคโล…เป.… สญฺญาย ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร สญฺญาย ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ สญฺญา…เป.…ฯ

สงฺขารา ปุคฺคโล…เป.… สงฺขาเรสุ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร สงฺขาเรหิ ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ สงฺขารา…เป.…ฯ

วิญฺญาณํ ปุคฺคโล…เป.… วิญฺญาณสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร วิญฺญาณา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’นฺติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ วิญฺญาณ’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[52] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขายตนสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขายตนา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขายตนํ…เป.… ธมฺมายตนํ ปุคฺคโล…เป.… ธมฺมายตนสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร ธมฺมายตนา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ ธมฺมายตนํ…เป.…ฯ

จกฺขุธาตุ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขุธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขุธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขุธาตุ…เป.… ธมฺมธาตุ ปุคฺคโล…เป.… ธมฺมธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร ธมฺมธาตุยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ ธมฺมธาตุ…เป.…ฯ

จกฺขุนฺทฺริยํ ปุคฺคโล…เป.… จกฺขุนฺทฺริยสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร จกฺขุนฺทฺริยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ จกฺขุนฺทฺริยํ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยสฺมิํ ปุคฺคโล…เป.… อญฺญตฺร อญฺญาตาวินฺทฺริยา ปุคฺคโล…เป.… ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’นฺติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘ปุคฺคลสฺมิํ อญฺญาตาวินฺทฺริย’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

จตุกฺกนยสํสนฺทนํฯ

8. ลกฺขณยุตฺติกถา

[53] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ ปุคฺคโล สปฺปจฺจโย…เป.… ปุคฺคโล อปฺปจฺจโย… ปุคฺคโล สงฺขโต … ปุคฺคโล อสงฺขโต… ปุคฺคโล สสฺสโต … ปุคฺคโล อสสฺสโต… ปุคฺคโล สนิมิตฺโต… ปุคฺคโล อนิมิตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ (สํขิตฺตํ)