ทฺเว นิโรธาติ? อามนฺตาฯ ปฏิสงฺขานิรุทฺธา สงฺขารา น ปุน อุปฺปชฺชนฺตีติ? อามนฺตาฯ อปฺปฏิสงฺขานิรุทฺธา สงฺขารา น ปุน อุปฺปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ทฺเว นิโรธา’’ติฯ

นิโรธกถา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปรูปหาโร อญฺญาณํ, กงฺขา ปรวิตารณา;

วจีเภโท ทุกฺขาหาโร, จิตฺตฏฺฐิติ จ กุกฺกุฬา;

อนุปุพฺพาภิสมโย, โวหาโร จ นิโรธโกติฯ

3. ตติยวคฺโค

(21) 1. พลกถา

[354] ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ตถาคตพลํ สาวกพลํ, สาวกพลํ ตถาคตพลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ตญฺเญว ตถาคตพลํ ตํ สาวกพลํ, ตญฺเญว สาวกพลํ ตํ ตถาคตพลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ยาทิสํ ตถาคตพลํ ตาทิสํ สาวกพลํ, ยาทิสํ สาวกพลํ ตาทิสํ ตถาคตพลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ยาทิโส ตถาคตสฺส ปุพฺพโยโค ปุพฺพจริยา ธมฺมกฺขานํ ธมฺมเทสนา ตาทิโส สาวกสฺส ปุพฺพโยโค ปุพฺพจริยา ธมฺมกฺขานํ ธมฺมเทสนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ

ตถาคโต ชิโน สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี ธมฺมสฺสามี ธมฺมปฺปฏิสรโณติ? อามนฺตา ฯ สาวโก ชิโน สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี ธมฺมสฺสามี ธมฺมปฺปฏิสรโณติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ตถาคโต อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา อสญฺชาตสฺส มคฺคสฺส สญฺชเนตา อนกฺขาตสฺส มคฺคสฺส อกฺขาตา มคฺคญฺญู มคฺควิทู มคฺคโกวิโทติ? อามนฺตาฯ สาวโก อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา อสญฺชาตสฺส มคฺคสฺส สญฺชเนตา อนกฺขาตสฺส มคฺคสฺส อกฺขาตา มคฺคญฺญู มคฺควิทู มคฺคโกวิโทติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ สาวโก สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[355] สาวโก ฐานาฐานํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก ฐานาฐานํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฐานาฐานํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก สพฺพตฺถคามินิํ ปฏิปทํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก สพฺพตฺถคามินิํ ปฏิปทํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺพตฺถคามินิํ ปฏิปทํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก อเนกธาตุํ นานาธาตุํ โลกํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก อเนกธาตุํ นานาธาตุํ โลกํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อเนกธาตุํ นานาธาตุํ โลกํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ

หญฺจิ สาวโก สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

สาวโก สตฺตานํ จุตูปปาตํ ชานาตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สาวโก สตฺตานํ จุตูปปาตํ ชานาติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สตฺตานํ จุตูปปาตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

นนุ ตถาคตสฺสาปิ อาสวา ขีณา สาวกสฺสาปิ อาสวา ขีณาติ ? อามนฺตาฯ อตฺถิ กิญฺจิ นานากรณํ ตถาคตสฺส วา สาวกสฺส วา อาสวกฺขเยน วา อาสวกฺขยํ วิมุตฺติยา วา วิมุตฺตีติ? นตฺถิฯ หญฺจิ นตฺถิ กิญฺจิ นานากรณํ ตถาคตสฺส วา สาวกสฺส วา อาสวกฺขเยน วา อาสวกฺขยํ วิมุตฺติยา วา วิมุตฺติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณ’’นฺติฯ

[356] อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตา ฯ ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ สตฺตานํ จุตูปปาเต ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สตฺตานํ จุตูปปาเต ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ [อยเมตฺถ สาธารณปกฺขํ สนฺธาย ปฏิกฺเขโป (ฏีกา โอโลเกตพฺพา)] …เป.…ฯ

อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? อามนฺตา…เป.…ฯ อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกอสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อาสวานํ ขเย ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? อามนฺตาฯ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ สาวกสาธารณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

พลกถา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

(22) 2. อริยนฺติกถา

[357] ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ อริยนฺติ? อามนฺตาฯ มคฺโค ผลํ นิพฺพานํ, โสตาปตฺติมคฺโค โสตาปตฺติผลํ, สกทาคามิมคฺโค สกทาคามิผลํ, อนาคามิมคฺโค อนาคามิผลํ, อรหตฺตมคฺโค อรหตฺตผลํ, สติปฏฺฐานํ สมฺมปฺปธานํ อิทฺธิปาโท อินฺทฺริยํ พลํ โพชฺฌงฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ฐานาฐาเน ยถาภูตํ ญาณํ ตถาคตพลํ อริยนฺติ? อามนฺตา ฯ สุญฺญตารมฺมณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ สุญฺญตารมฺมณนฺติ? อามนฺตาฯ