อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวกสฺส วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ – ‘ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ, สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺม’นฺติ, สห ทสฺสนุปฺปาทา, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ตีณิ สํโยชนานิ ปหียนฺติ – สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณา’’ติฯ

อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘นาหํ สหิสฺสามิ [คมิสฺสามิ (สี. สฺยา. ก.), สมีหามิ (ปี.)] ปโมจนาย,

กถงฺกถิํ โธตก กญฺจิ [กิญฺจิ (ก.)] โลเก;

ธมฺมญฺจ เสฏฺฐํ อภิชานมาโน,

เอวํ ตุวํ โอฆมิมํ ตเรสี’’ติ [สุ. นิ. 1070 สุตฺตนิปาเต; จูฬนิ. 33 โธตกมาณวปุจฺฉานิทฺเทส]ฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณา’’ติฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ อรหโต อิตฺถิปุริสานํ นามโคตฺตํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, มคฺคามคฺคํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, ติณกฏฺฐวนปฺปตีนํ นามํ ปเร วิตาเรยฺยุนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อรหโต อิตฺถิปุริสานํ นามโคตฺตํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, มคฺคามคฺคํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, ติณกฏฺฐวนปฺปตีนํ นามํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณา’’ติฯ

อรหโต อิตฺถิปุริสานํ นามโคตฺตํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, มคฺคามคฺคํ ปเร วิตาเรยฺยุํ, ติณกฏฺฐวนปฺปตีนํ นามํ ปเร วิตาเรยฺยุนฺติ, อตฺถิ อรหโต ปรวิตารณาติ? อามนฺตาฯ อรหโต โสตาปตฺติผลํ วา สกทาคามิผลํ วา อนาคามิผลํ วา อรหตฺตํ วา ปเร วิตาเรยฺยุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปรวิตารณกถา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค