เมนู

8. สติปฏฺฐานกถา

[301] สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ สพฺเพ ธมฺมา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค เอกายนมคฺโค ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสวา อสํโยชนิยา อคนฺถนิยา อโนฆนิยา อโยคนิยา อนีวรณิยา อปรามฏฺฐา อนุปาทานิยา อสํกิเลสิกา, สพฺเพ ธมฺมา พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ จาคานุสฺสติ เทวตานุสฺสติ อานาปานสฺสติ มรณานุสฺสติ กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานนฺติ ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค เอกายนมคฺโค ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสวํ อสํโยชนิยํ…เป.… อสํกิเลสิกํ, จกฺขายตนํ พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ จาคานุสฺสติ เทวตานุสฺสติ อานาปานสฺสติ มรณานุสฺสติ กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… โสตายตนํ… ฆานายตนํ… ชิวฺหายตนํ… กายายตนํ… รูปายตนํ… สทฺทายตนํ… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺฐิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺฐานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺฐานนฺติ? อามนฺตาฯ อโนตฺตปฺปํ สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ…เป.… กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สติ สติปฏฺฐานา, สา จ สตีติ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานํ, ตญฺจ สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สติ สติปฏฺฐานา, สา จ สตีติ? อามนฺตาฯ โสตายตนํ…เป.… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ราโค… โทโส… โมโห…เป.… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺฐานํ, ตญฺจ สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

จกฺขายตนํ สติปฏฺฐานํ, ตญฺจ น สตีติ? อามนฺตาฯ สติ สติปฏฺฐานา, สา จ น สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… โสตายตนํ…เป.… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ราโค … โทโส… โมโห…เป.… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺฐานํ, ตญฺจ น สตีติ? อามนฺตา ฯ สติ สติปฏฺฐานา, สา จ น สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[302] วตฺตพฺพํ – ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ สพฺเพ ธมฺเม อารพฺภ สติ สนฺติฏฺฐตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สพฺเพ ธมฺเม อารพฺภ สติ สนฺติฏฺฐตีติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานา’’ติฯ

สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ สติ สนฺติฏฺฐตีติ สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ ผสฺโส สนฺติฏฺฐตีติ สพฺเพ ธมฺมา ผสฺสปฏฺฐานาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ สติ สนฺติฏฺฐตีติ สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ เวทนา สนฺติฏฺฐติ… สญฺญา สนฺติฏฺฐติ… เจตนา สนฺติฏฺฐติ… จิตฺตํ สนฺติฏฺฐตีติ สพฺเพ ธมฺมา จิตฺตปฏฺฐานาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ สพฺเพ สตฺตา อุปฏฺฐิตสติโน สติยา สมนฺนาคตา สติยา สโมหิตา; สพฺเพสํ สตฺตานํ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[303] สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อมตํ เต, ภิกฺขเว, น ปริภุญฺชนฺติ เย กายคตาสติํ น ปริภุญฺชนฺติฯ อมตํ เต, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชนฺติ เย กายคตาสติํ ปริภุญฺชนฺตี’’ติ [อ. นิ. 1.600]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ สพฺเพ สตฺตา กายคตาสติํ ปริภุญฺชนฺติ ปฏิลภนฺติ อาเสวนฺติ ภาเวนฺติ พหุลีกโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เอกายโน อยํ, ภิกฺขเว, มคฺโค สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติ [ที. นิ. 2.373; ม. นิ. 1.106; สํ. นิ. 5.367]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา? สพฺเพ ธมฺมา เอกายนมคฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘รญฺโญ, ภิกฺขเว, จกฺกวตฺติสฺส ปาตุภาวา สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโว โหติฯ

กตเมสํ สตฺตนฺนํ? จกฺกรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, หตฺถิรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, อสฺสรตนสฺส… มณิรตนสฺส… อิตฺถิรตนสฺส … คหปติรตนสฺส… ปริณายกรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ ฯ รญฺโญ, ภิกฺขเว, จกฺกวตฺติสฺส ปาตุภาวา อิเมสํ สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโว โหติฯ

‘‘ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺครตนานํ ปาตุภาโว โหติฯ กตเมสํ สตฺตนฺนํ? สติสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติฯ ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อิเมสํ สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺครตนานํ ปาตุภาโว โหตี’’ติ [สํ. นิ. 5.223]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ ตถาคตสฺส ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สพฺเพ ธมฺมา สติสมฺโพชฺฌงฺครตนาว โหนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺฐานาติ? อามนฺตาฯ สพฺเพ ธมฺมา สมฺมปฺปธานา… อิทฺธิปาทา… อินฺทฺริยา… พลา… โพชฺฌงฺคาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สติปฏฺฐานกถา นิฏฺฐิตาฯ

9. เหวตฺถิกถา

[304] อตีตํ อตฺถีติ? เหวตฺถิ, เหว นตฺถีติฯ เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตฺถฏฺโฐ นตฺถฏฺโฐ, นตฺถฏฺโฐ อตฺถฏฺโฐ, อตฺถิภาโว นตฺถิภาโว, นตฺถิภาโว อตฺถิภาโว, อตฺถีติ วา นตฺถีติ วา, นตฺถีติ วา อตฺถีติ วา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อนาคตํ อตฺถีติ? เหวตฺถิ, เหว นตฺถีติฯ เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เสวตฺถิ, เสว นตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตฺถฏฺโฐ นตฺถฏฺโฐ, นตฺถฏฺโฐ อตฺถฏฺโฐ, อตฺถิภาโว นตฺถิภาโว, นตฺถิภาโว อตฺถิภาโว, อตฺถีติ วา นตฺถีติ วา, นตฺถีติ วา อตฺถีติ วา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ