เมนู

ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน’ , โน จ วตฺตพฺเพ – ‘สพฺเพสุ ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

อฏฺฐกนิคฺคโหฯ

5. สุทฺธิกสํสนฺทนํ

[17] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน’ , โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[18] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เวทนา จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… สญฺญา จ อุปลพฺภติ…เป.… สงฺขารา จ อุปลพฺภนฺติ…เป.… วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[19] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, จกฺขายตนญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตายตนญฺจ อุปลพฺภติ… ฆานายตนญฺจ อุปลพฺภติ… ชิวฺหายตนญฺจ อุปลพฺภติ… กายายตนญฺจ อุปลพฺภติ… รูปายตนญฺจ อุปลพฺภติ… สทฺทายตนญฺจ อุปลพฺภติ… คนฺธายตนญฺจ อุปลพฺภติ… รสายตนญฺจ อุปลพฺภติ… โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อุปลพฺภติ… มนายตนญฺจ อุปลพฺภติ… ธมฺมายตนญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.…ฯ

[20] จกฺขุธาตุ จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตธาตุ จ อุปลพฺภติ… ฆานธาตุ จ อุปลพฺภติ… ชิวฺหาธาตุ จ อุปลพฺภติ… กายธาตุ จ อุปลพฺภติ… รูปธาตุ จ อุปลพฺภติ… สทฺทธาตุ จ อุปลพฺภติ… คนฺธธาตุ จ อุปลพฺภติ… รสธาตุ จ อุปลพฺภติ… โผฏฺฐพฺพธาตุ จ อุปลพฺภติ… จกฺขุวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… โสตวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… ฆานวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… กายวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… มโนธาตุ จ อุปลพฺภติ… มโนวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ… ธมฺมธาตุ จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.…ฯ

[21] จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ฆานินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ชิวฺหินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… กายินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ … มนินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ชีวิตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… สุขินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ทุกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… โทมนสฺสินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… สทฺธินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… วีริยินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… สตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… สมาธินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… ปญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ… อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[22] [ปุ. ป. มาติกา 4.24; อ. นิ. 4.95-96] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[23] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ เวทนา จ อุปลพฺภติ…เป.… สญฺญา จ อุปลพฺภติ…เป.… สงฺขารา จ อุปลพฺภนฺติ…เป.… วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ วิญฺญาณญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ วิญฺญาณํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[24] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ จกฺขายตนญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตายตนญฺจ อุปลพฺภติ…เป.… ธมฺมายตนญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.…ฯ

[25] จกฺขุธาตุ จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… กายธาตุ จ อุปลพฺภติ…เป.… รูปธาตุ จ อุปลพฺภติ…เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุ จ อุปลพฺภติ…เป.… จกฺขุวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ…เป.… มโนวิญฺญาณธาตุ จ อุปลพฺภติ…เป.… ธมฺมธาตุ จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.…ฯ

[26] จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… อญฺญินฺทฺริยญฺจ [อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ (พหูสุ)] อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.…ฯ

[27] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

สุทฺธิกสํสนฺทนาฯ

6. โอปมฺมสํสนฺทนํ

[28] รูปํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เวทนา จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ รูปํ อญฺญา เวทนาติ? อามนฺตาฯ ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ รูปํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, เวทนา จ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ รูปํ อญฺญา เวทนา, ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, รูปญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน; เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ รูปํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ