ปุถุชฺชนสฺส อตีตา สกฺกายทิฏฺฐิ อตฺถิ, น จ ปุถุชฺชโน ตาย ทิฏฺฐิยา สทิฏฺฐิโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… โสตาปนฺนสฺส อตีตา วิจิกิจฺฉา อตฺถิ…เป.… อตีโต อปายคมนีโย โมโห อตฺถิ, น จ โสตาปนฺโน เตน โมเหน สโมโหติ? อามนฺตาฯ ปุถุชฺชนสฺส อตีโต อปายคมนีโย โมโห อตฺถิ, น จ ปุถุชฺชโน เตน โมเหน สโมโหติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตหตฺถาทิกถา

[293] อตีตา หตฺถา อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตสุ หตฺเถสุ สติ อาทานนิกฺเขปนํ ปญฺญายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตา ปาทา อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตสุ ปาเทสุ สติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม ปญฺญายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตา ปพฺพา อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตสุ ปพฺเพสุ สติ สมิญฺชนปสารณํ ปญฺญายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีโต กุจฺฉิ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีตสฺมิํ กุจฺฉิสฺมิํ สติ ชิฆจฺฉา ปิปาสา ปญฺญายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีโต กาโย อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีโต กาโย ปคฺคหนิคฺคหุปโค เฉทนเภทนุปโค กาเกหิ คิชฺเฌหิ กุลเลหิ สาธารโณติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีเต กาเย วิสํ กเมยฺย , สตฺถํ กเมยฺย, อคฺคิ กเมยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ลพฺภา อตีโต กาโย อทฺทุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, รชฺชุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, สงฺขลิกพนฺธเนน พนฺธิตุํ, คามพนฺธเนน พนฺธิตุํ, นิคมพนฺธเนน พนฺธิตุํ, นครพนฺธเนน พนฺธิตุํ, ชนปทพนฺธเนน พนฺธิตุํ, กณฺฐปญฺจเมหิ พนฺธเนหิ พนฺธิตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีโต อาโป อตฺถีติ? อามนฺตาฯ เตน อาเปน อาปกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีโต เตโช อตฺถีติ? อามนฺตาฯ เตน เตเชน เตชกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีโต วาโย อตฺถีติ? อามนฺตาฯ เตน วาเยน วายกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตกฺขนฺธาทิสโมธานกถา

[294] อตีโต รูปกฺขนฺโธ อตฺถิ, อนาคโต รูปกฺขนฺโธ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺโน รูปกฺขนฺโธ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ตโย รูปกฺขนฺธาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.… อตีตา ปญฺจกฺขนฺธา อตฺถิ, อนาคตา ปญฺจกฺขนฺธา อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนา ปญฺจกฺขนฺธา อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ปนฺนรสกฺขนฺธาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตํ จกฺขายตนํ อตฺถิ, อนาคตํ จกฺขายตนํ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขายตนํ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ตีณิ จกฺขายตนานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตานิ ทฺวาทสายตนานิ อตฺถิ, อนาคตานิ ทฺวาทสายตนานิ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนานิ ทฺวาทสายตนานิ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ฉตฺติํสายตนานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตา จกฺขุธาตุ อตฺถิ, อนาคตา จกฺขุธาตุ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนา จกฺขุธาตุ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ติสฺโส จกฺขุธาตุโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตา อฏฺฐารส ธาตุโย อตฺถิ, อนาคตา อฏฺฐารส ธาตุโย อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนา อฏฺฐารส ธาตุโย อตฺถีติ? อามนฺตาฯ จตุปญฺญาส ธาตุโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตํ จกฺขุนฺทฺริยํ อตฺถิ, อนาคตํ จกฺขุนฺทฺริยํ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อตฺถีติ ? อามนฺตาฯ ตีณิ จกฺขุนฺทฺริยานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตานิ พาวีสตินฺทฺริยานิ อตฺถิ, อนาคตานิ พาวีสตินฺทฺริยานิ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺนานิ พาวีสตินฺทฺริยานิ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ฉสฏฺฐินฺทฺริยานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีโต ราชา จกฺกวตฺตี อตฺถิ, อนาคโต ราชา จกฺกวตฺตี อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺโน ราชา จกฺกวตฺตี อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ติณฺณนฺนํ ราชูนํ จกฺกวตฺตีนํ สมฺมุขีภาโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีโต สมฺมาสมฺมุทฺโธ อตฺถิ, อนาคโต สมฺมาสมฺพุทฺโธ อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺโน สมฺมาสมฺพุทฺโธ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ ติณฺณนฺนํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ สมฺมุขีภาโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปทโสธนกถา

[295] อตีตํ อตฺถีติ? อามนฺตา ฯ อตฺถิ อตีตนฺติ? อตฺถิ สิยา อตีตํ, สิยา นฺวาตีตนฺติฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ อตีตํ อตฺถิ, อตฺถิ สิยา อตีตํ, สิยา นฺวาตีตํ, เตนาตีตํ นฺวาตีตํ, นฺวาตีตํ อตีตนฺติฯ