นิพฺพานํ อตฺถิ นิพฺพานํ นิพฺพานภาวํ น ชหติ นิพฺพานํ อนิจฺจํ อธุวํ อสสฺสตํ วิปริณามธมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

วจนโสธนา

[288] อตีตํ นฺวตฺถีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตีตํ นฺวตฺถิ, อตีตํ อตฺถีติ มิจฺฉาฯ หญฺจิ วา ปน อตฺถิ นฺวาตีตํ, อตฺถิ อตีตนฺติ มิจฺฉาฯ อนาคตํ นฺวตฺถีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อนาคตํ นฺวตฺถิ, อนาคตํ อตฺถีติ มิจฺฉาฯ หญฺจิ วา ปน อตฺถิ นฺวานาคตํ, อตฺถิ อนาคตนฺติ มิจฺฉาฯ

อนาคตํ หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ? อามนฺตาฯ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? อามนฺตาฯ น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา น โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปจฺจุปฺปนฺนํ หุตฺวา อตีตํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ตญฺเญว ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ? อามนฺตา ฯ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? อามนฺตาฯ น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา น โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อนาคตํ หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนํ โหติ, ปจฺจุปฺปนฺนํ หุตฺวา อตีตํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ตญฺเญว อนาคตํ ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตํ อตีตนฺติ? อามนฺตาฯ หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… หุตฺวา โหติ หุตฺวา โหตีติ? อามนฺตาฯ น หุตฺวา น โหติ น หุตฺวา น โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อตีตจกฺขุรูปาทิกถา

[289] อตีตํ จกฺขุํ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโลโก อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตน จกฺขุนา อตีตํ รูปํ ปสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตํ โสตํ อตฺถิ สทฺทา อตฺถิ โสตวิญฺญาณํ อตฺถิ อากาโส อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตน โสเตน อตีตํ สทฺทํ สุณาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตํ ฆานํ อตฺถิ คนฺธา อตฺถิ ฆานวิญฺญาณํ อตฺถิ วาโย อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตน ฆาเนน อตีตํ คนฺธํ ฆายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีตา ชิวฺหา อตฺถิ รสา อตฺถิ ชิวฺหาวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโป อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตา ฯ อตีตาย ชิวฺหาย อตีตํ รสํ สายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีโต กาโย อตฺถิ โผฏฺฐพฺพา อตฺถิ กายวิญฺญาณํ อตฺถิ ปถวี อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตน กาเยน อตีตํ โผฏฺฐพฺพํ ผุสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตีโต มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺญาณํ อตฺถิ วตฺถุํ อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อตีเตน มเนน อตีตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อนาคตํ จกฺขุํ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโลโก อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อนาคเตน จกฺขุนา อนาคตํ รูปํ ปสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อนาคตํ โสตํ อตฺถิ… ฆานํ อตฺถิ… ชิวฺหา อตฺถิ… กาโย อตฺถิ … มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺญาณํ อตฺถิ วตฺถุํ อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถีติ? อามนฺตาฯ อนาคเตน มเนน อนาคตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุํ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโลโก อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺเนน จกฺขุนา ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตาฯ อตีตํ จกฺขุํ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโลโก อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถิ, อตีเตน จกฺขุนา อตีตํ รูปํ ปสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ ปจฺจุปฺปนฺนํ โสตํ อตฺถิ… ฆานํ อตฺถิ… ชิวฺหา อตฺถิ… กาโย อตฺถิ… มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺญาณํ อตฺถิ วตฺถุํ อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺเนน มเนน ปจฺจุปฺปนฺนํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? อามนฺตาฯ อตีโต มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺญาณํ อตฺถิ วตฺถุํ อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถิ, อตีเตน มเนน อตีตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุํ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺญาณํ อตฺถิ อาโลโก อตฺถิ มนสิกาโร อตฺถิ, ปจฺจุปฺปนฺเนน จกฺขุนา ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตาฯ