อธิบายอาขยาต
พระมหานาค อุปนาโค ป. ธ. 9 วัดบรมนิวาส
เรียบเรียง
อธิบายอาขยาต
อาขยาต คือ อะไร ? อาขยาตได้แก่ ศัพท์ที่กล่าวถึงกิริยา คือ
ความทำ อันเป็นอาการที่ปรากฏขึ้นในคน สัตว์ และ สรรพสิ่งต่างๆ
ซึ่งแสดงให้เห็นว่า ตัวประธานคือผู้หรือสิ่งที่เป็นเจ้าของกิริยาทำอะไร
แสดงอาการเคลื่อนไหวหรือคงที่ให้ปรากฏออกมาอย่างไร เช่นศัพท์
กิริยาเหล่านี้ คือ ยืน เดิน นั่ง นอน กิน ดื่ม ทำ พูด คิด ไป มา
เป็นต้น. ศัพท์นี้มีมูลเดิมมาจาก อา บทหน้า ขฺยา ธาตุ ในความ
กล่าว (กิริยา) ศัพท์นั้นชื่อ อาขยาต ศัพท์กล่าวกิริยาคือความทำ
ของนามที่เป็นประธานนี้เป็นส่วนสำคัญมาก จะขาดเสียมิได้ ถ้าขาด
เสียแล้ว เราก็จะทราบไม่ได้ว่า นามที่เป็นประธานจะแสดงกิริยาอาการ
อย่างไร แต่ศัพท์ที่กล่าวกิริยาหาได้ชื่ออาขยาตเสมอไปไม่ เพราะ
ยังมีศัพท์ที่แสดงกิริยาอีกแผนกหนึ่งคือกิริยากิตก์ การที่เราจะสังเกตให้
ทราบแน่ชัดได้ ต้องอาศัยสังเกตดูเครื่องปรุงของศัพท์นั้น ๆ เพราะ
กิริยาศัพท์ทั้งหมด ย่อมมีมูลเดิมมาจากธาตุคือศัพท์อันเป็นมูลรากเป็น
สำคัญเสมอกัน เมื่อจะให้เป็นกิริยาฝ่ายใด ก็ใช้เครื่องประกอบของฝ่าย