(6) ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺฐิ

[971] ตตฺถ กตมา ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺฐิ? นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺฐํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก, นตฺถิ ปโร โลโก, นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา [สมคฺคตา (ก.)] สมฺมา ปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ – อยํ ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ

(7) ทสวตฺถุกา อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิ

[972] ตตฺถ กตมา ทสวตฺถุกา อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิ? สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา – อยํ ทสวตฺถุกา อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิฯ

ทสกํฯ

11. ตณฺหาวิจริตนิทฺเทโส

(1) อชฺฌตฺติกสฺส อุปาทาย

[973] ตตฺถ กตมานิ อฏฺฐารส ตณฺหาวิจริตานิ อชฺฌตฺติกสฺส อุปาทาย? อสฺมีติ โหติ, อิตฺถสฺมีติ โหติ, เอวสฺมีติ โหติ, อญฺญถาสฺมีติ โหติ, ภวิสฺสนฺติ โหติ, อิตฺถํ ภวิสฺสนฺติ โหติ, เอวํ ภวิสฺสนฺติ โหติ, อญฺญถา ภวิสฺสนฺติ โหติ, อสสฺมีติ โหติ, สาตสฺมีติ โหติ, สิยนฺติ โหติ, อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ, เอวํ สิยนฺติ โหติ, อญฺญถา สิยนฺติ โหติ, อปาหํ สิยนฺติ โหติ, อปาหํ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ, อปาหํ เอวํ สิยนฺติ โหติ, อปาหํ อญฺญถา สิยนฺติ โหติฯ

[974] กถญฺจ อสฺมีติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ [อนวการี (สี. ก.)] กริตฺวา รูปํ…เป.… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อสฺมีติ ฉนฺทํ ปฏิลภติ, อสฺมีติ มานํ ปฏิลภติ , อสฺมีติ ทิฏฺฐิํ ปฏิลภติฯ ตสฺมิํ สติ อิมานิ ปปญฺจิตานิ โหนฺติ – อิตฺถสฺมีติ วา เอวสฺมีติ วา อญฺญถาสฺมีติ วาฯ

(2) กถญฺจ อิตฺถสฺมีติ โหติ? ขตฺติโยสฺมีติ วา, พฺราหฺมโณสฺมีติ วา, เวสฺโสสฺมีติ วา, สุทฺโทสฺมีติ วา, คหฏฺโฐสฺมีติ วา, ปพฺพชิโตสฺมีติ วา, เทโวสฺมีติ วา, มนุสฺโสสฺมีติ วา, รูปีสฺมีติ วา, อรูปีสฺมีติ วา, สญฺญีสฺมีติ วา, อสญฺญีสฺมีติ วา, เนวสญฺญีนาสญฺญีสฺมีติ วา – เอวํ อิตฺถสฺมีติ โหติฯ

(3) กถญฺจ เอวสฺมีติ โหติ? ปรปุคฺคลํ [ปรํ ปุคฺคลํ (สฺยา.)] อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย ตถาหํ ขตฺติโยสฺมีติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ ตถาหํ พฺราหฺมโณสฺมีติ วา, ยถา โส เวสฺโส ตถาหํ เวสฺโสสฺมีติ วา ยถา โส สุทฺโท ตถาหํ สุทฺโทสฺมีติ วา, ยถา โส คหฏฺโฐ ตถาหํ คหฏฺโฐสฺมีติ วา, ยถา โส ปพฺพชิโต ตถาหํ ปพฺพชิโตสฺมีติ วา, ยถา โส เทโว ตถาหํ เทโวสฺมีติ วา, ยถา โส มนุสฺโส ตถาหํ มนุสฺโสสฺมีติ วา, ยถา โส รูปี ตถาหํ รูปีสฺมีติ วา, ยถา โส อรูปี ตถาหํ อรูปีสฺมีติ วา, ยถา โส สญฺญี ตถาหํ สญฺญีสฺมีติ วา, ยถา โส อสญฺญี ตถาหํ อสญฺญีสฺมีติ วา, ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี ตถาหํ เนวสญฺญีนาสญฺญีสฺมีติ วา – เอวํ เอวสฺมีติ โหติฯ

(4) กถญฺจ อญฺญถาสฺมีติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย นาหํ ตถา ขตฺติโยสฺมีติ วา ยถา โส พฺราหฺมโณ นาหํ ตถา พฺราหฺมโณสฺมีติ วา, ยถา โส เวสฺโส นาหํ ตถา เวสฺโสสฺมีติ วา, ยถา โส สุทฺโท นาหํ ตถา สุทฺโทสฺมีติ วา, ยถา โส คหฏฺโฐ นาหํ ตถา คหฏฺโฐสฺมีติ วา, ยถา โส ปพฺพชิโต นาหํ ตถา ปพฺพชิโตสฺมีติ วา, ยถา โส เทโว นาหํ ตถา เทโวสฺมีติ วา, ยถา โส มนุสฺโส นาหํ ตถา มนุสฺโสสฺมีติ วา, ยถา โส รูปี นาหํ ตถา รูปีสฺมีติ วา, ยถา โส อรูปี นาหํ ตถา อรูปีสฺมีติ วา, ยถา โส สญฺญี นาหํ ตถา สญฺญีสฺมีติ วา, ยถา โส อสญฺญี นาหํ ตถา อสญฺญีสฺมีติ วา, ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี นาหํ ตถา เนวสญฺญีนาสญฺญีสฺมีติ วา – เอวํ อญฺญถาสฺมีติ โหติฯ

(5) กถญฺจ ภวิสฺสนฺติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ กริตฺวา รูปํ…เป.… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ภวิสฺสนฺติ ฉนฺทํ ปฏิลภติ, ภวิสฺสนฺติ มานํ ปฏิลภติ , ภวิสฺสนฺติ ทิฏฺฐิํ ปฏิลภติฯ ตสฺมิํ สติ อิมานิ ปปญฺจิตานิ โหนฺติ – อิตฺถํ ภวิสฺสนฺติ วา, เอวํ ภวิสฺสนฺติ วา, อญฺญถา ภวิสฺสนฺติ วาฯ

(6) กถญฺจ อิตฺถํ ภวิสฺสนฺติ โหติ? ขตฺติโย ภวิสฺสนฺติ วา, พฺราหฺมโณ ภวิสฺสนฺติ วา, เวสฺโส ภวิสฺสนฺติ วา, สุทฺโท ภวิสฺสนฺติ วา, คหฏฺโฐ ภวิสฺสนฺติ วา, ปพฺพชิโต ภวิสฺสนฺติ วา, เทโว ภวิสฺสนฺติ วา, มนุสฺโส ภวิสฺสนฺติ วา, รูปี ภวิสฺสนฺติ วา, อรูปี ภวิสฺสนฺติ วา, สญฺญี ภวิสฺสนฺติ วา, อสญฺญี ภวิสฺสนฺติ วา, เนวสญฺญีนาสญฺญี ภวิสฺสนฺติ วา – เอวํ อิตฺถํ ภวิสฺสนฺติ โหติฯ

(7) กถญฺจ เอวํ ภวิสฺสนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย ตถาหํ ขตฺติโย ภวิสฺสนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ ตถาหํ พฺราหฺมโณ ภวิสฺสนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี ตถาหํ เนวสญฺญีนาสญฺญี ภวิสฺสนฺติ วา – เอวํ ภวิสฺสนฺติ โหติฯ

(8) กถญฺจ อญฺญถา ภวิสฺสนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย นาหํ ตถา ขตฺติโย ภวิสฺสนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ นาหํ ตถา พฺราหฺมโณ ภวิสฺสนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี นาหํ ตถา เนวสญฺญีนาสญฺญี ภวิสฺสนฺติ วา – เอวํ อญฺญถา ภวิสฺสนฺติ โหติฯ

(9) กถญฺจ อสสฺมีติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ กริตฺวา รูปํ…เป.… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ นิจฺโจสฺมิ ธุโวสฺมิ สสฺสโตสฺมิ อวิปริณามธมฺโมสฺมีติ – เอวํ อสสฺมีติ โหติฯ

(10) กถญฺจ สาตสฺมีติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ กริตฺวา รูปํ…เป.… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อุจฺฉิชฺชิสฺสามิ วินสฺสิสฺสามิ น ภวิสฺสามีติ – เอวํ สาตสฺมีติ โหติฯ

(11) กถญฺจ สิยนฺติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ กริตฺวา รูปํ…เป.… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ สิยนฺติ ฉนฺทํ ปฏิลภติ, สิยนฺติ มานํ ปฏิลภติ , สิยนฺติ ทิฏฺฐิํ ปฏิลภติฯ ตสฺมิํ สติ อิมานิ ปปญฺจิตานิ โหนฺติ – อิตฺถํ สิยนฺติ วา, เอวํ สิยนฺติ วา, อญฺญถา สิยนฺติ วาฯ

(12) กถญฺจ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ? ขตฺติโย สิยนฺติ วา, พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา, เวสฺโส สิยนฺติ วา, สุทฺโท สิยนฺติ วา, คหฏฺโฐ สิยนฺติ วา, ปพฺพชิโต สิยนฺติ วา, เทโว สิยนฺติ วา, มนุสฺโส สิยนฺติ วา, รูปี สิยนฺติ วา, อรูปี สิยนฺติ วา, สญฺญี สิยนฺติ วา, อสญฺญี สิยนฺติ วา, เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติฯ

(13) กถญฺจ เอวํ สิยนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย ตถาหํ ขตฺติโย สิยนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ ตถาหํ พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี ตถาหํ เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ เอวํ สิยนฺติ โหติฯ

(14) กถญฺจ อญฺญถา สิยนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย นาหํ ตถา ขตฺติโย สิยนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ นาหํ ตถา พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี นาหํ ตถา เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ อญฺญถา สิยนฺติ โหติฯ

(15) กถญฺจ อปาหํ สิยนฺติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อนวการิํ กริตฺวา รูปํ… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อปาหํ สิยนฺติ ฉนฺทํ ปฏิลภติ, อปาหํ สิยนฺติ มานํ ปฏิลภติ, อปาหํ สิยนฺติ ทิฏฺฐิํ ปฏิลภติฯ ตสฺมิํ สติ อิมานิ ปปญฺจิตานิ โหนฺติ – อปาหํ อิตฺถํ สิยนฺติ วา, อปาหํ เอวํ สิยนฺติ วา, อปาหํ อญฺญถา สิยนฺติ วาฯ

(16) กถญฺจ อปาหํ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ? อปาหํ ขตฺติโย สิยนฺติ วา, อปาหํ พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา, อปาหํ เวสฺโส สิยนฺติ วา, อปาหํ สุทฺโท สิยนฺติ วา, อปาหํ คหฏฺโฐ สิยนฺติ วา, อปาหํ ปพฺพชิโต สิยนฺติ วา, อปาหํ เทโว สิยนฺติ วา, อปาหํ มนุสฺโส สิยนฺติ วา, อปาหํ รูปี สิยนฺติ วา, อปาหํ อรูปี สิยนฺติ วา, อปาหํ สญฺญี สิยนฺติ วา, อปาหํ อสญฺญี สิยนฺติ วา, อปาหํ เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ อปาหํ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติฯ (17) กถญฺจ อปาหํ เอวํ สิยนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย อปาหํ ตถา ขตฺติโย สิยนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ อปาหํ ตถา พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี อปาหํ ตถา เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ อปาหํ เอวํ สิยนฺติ โหติฯ

(18) กถญฺจ อปาหํ อญฺญถา สิยนฺติ โหติ? ปรปุคฺคลํ อุปนิธาย ยถา โส ขตฺติโย อปาหํ น ตถา ขตฺติโย สิยนฺติ วา, ยถา โส พฺราหฺมโณ อปาหํ น ตถา พฺราหฺมโณ สิยนฺติ วา…เป.… ยถา โส เนวสญฺญีนาสญฺญี อปาหํ น ตถา เนวสญฺญีนาสญฺญี สิยนฺติ วา – เอวํ อปาหํ อญฺญถา สิยนฺติ โหติฯ

อิมานิ อฏฺฐารส ตณฺหาวิจริตานิ อชฺฌตฺติกสฺส อุปาทายฯ

(2) พาหิรสฺส อุปาทาย

[975] ตตฺถ กตมานิ อฏฺฐารส ตณฺหาวิจริตานิ พาหิรสฺส อุปาทาย? อิมินา อสฺมีติ โหติ, อิมินา อิตฺถสฺมีติ โหติ, อิมินา เอวสฺมีติ โหติ, อิมินา อญฺญถาสฺมีติ โหติ, อิมินา ภวิสฺสนฺติ โหติ, อิมินา อิตฺถํ ภวิสฺสนฺติ โหติ, อิมินา เอวํ ภวิสฺสนฺติ โหติ, อิมินา อญฺญถา ภวิสฺสนฺติ โหติ, อิมินา อสสฺมีติ โหติ, อิมินา สาตสฺมีติ โหติ, อิมินา สิยนฺติ โหติ, อิมินา อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ, อิมินา เอวํ สิยนฺติ โหติ, อิมินา อญฺญถา สิยนฺติ โหติ, อิมินา อปาหํ สิยนฺติ โหติ, อิมินา อปาหํ อิตฺถํ สิยนฺติ โหติ, อิมินา อปาหํ เอวํ สิยนฺติ โหติ, อิมินา อปาหํ อญฺญถา สิยนฺติ โหติฯ

[976] (1) กถญฺจ อิมินา อสฺมีติ โหติ? กญฺจิ ธมฺมํ อวการิํ กริตฺวา รูปํ… เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อิมินา อสฺมีติ ฉนฺทํ ปฏิลภติ , อิมินา อสฺมีติ มานํ ปฏิลภติ, อิมินา อสฺมีติ ทิฏฺฐิํ ปฏิลภติฯ ตสฺมิํ สติ อิมานิ ปปญฺจิตานิ โหนฺติ – อิมินา อิตฺถสฺมีติ วา, อิมินา เอวสฺมีติ วา, อิมินา อญฺญถาสฺมีติ วาฯ