10. ทสกนิทฺเทโส

[809] (1) ตตฺถ กตมํ ตถาคตสฺส ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ญาณํ? อิธ ตถาคโต ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ สงฺขารํ นิจฺจโต อุปคจฺเฉยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุถุชฺชโน กญฺจิ สงฺขารํ นิจฺจโต อุปคจฺเฉยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ สงฺขารํ สุขโต อุปคจฺเฉยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุถุชฺชโน กญฺจิ สงฺขารํ สุขโต อุปคจฺเฉยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ ธมฺมํ อตฺถโต อุปคจฺเฉยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุถุชฺชโน กญฺจิ ธมฺมํ อตฺถโต อุปคจฺเฉยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล มาตรํ ชีวิตา โวโรเปยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุถุชฺชโน มาตรํ ชีวิตา โวโรเปยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ

อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล ปิตรํ ชีวิตา โวโรเปยฺย…เป.… อรหนฺตํ ชีวิตา โวโรเปยฺย…เป.… ปทุฏฺเฐน จิตฺเตน ตถาคตสฺส โลหิตํ อุปฺปาเทยฺย…เป.… สงฺฆํ ภินฺเทยฺย…เป.… อญฺญํ สตฺถารํ อุทฺทิเสยฺย…เป.… อฏฺฐมํ ภวํ นิพฺพตฺเตยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุถุชฺชโน อฏฺฐมํ ภวํ นิพฺพตฺเตยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ

‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ เอกิสฺสา โลกธาตุยา ทฺเว อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺเชยฺยุํ, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ เอกิสฺสา โลกธาตุยา เอโก อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อุปฺปชฺเชยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ เอกิสฺสา โลกธาตุยา ทฺเว ราชาโน จกฺกวตฺตี [จกฺกวตฺติ (สี. สฺยา.)] อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺเชยฺยุํ, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ เอกิสฺสา โลกธาตุยา เอโก ราชา จกฺกวตฺตี อุปฺปชฺเชยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ

‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ อิตฺถี อรหํ อสฺส สมฺมาสมฺพุทฺโธ, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุริโส อรหํ อสฺส สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ อิตฺถี ราชา อสฺส จกฺกวตฺตี, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุริโส ราชา อสฺส จกฺกวตฺตี, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ อิตฺถี สกฺกตฺตํ กเรยฺย, มารตฺตํ กเรยฺย, พฺรหฺมตฺตํ กเรยฺย, เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ ‘‘ฐานญฺจ โข เอตํ วิชฺชติ ยํ ปุริโส สกฺกตฺตํ กเรยฺย, มารตฺตํ กเรยฺย, พฺรหฺมตฺตํ กเรยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติ ปชานาติฯ